Poniżej znajdują się szczegółowe informacje o 84 grupach tematycznych, które odbędą się podczas Zjazdu.
Zapraszamy do zapoznania się z ich opisami.
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Andrzej Klimczuk
SGH Warsaw School of Economics, Poland
Współautorzy:
Grzegorz Gawron, PhD, University of Silesia, Poland,
Gražina Rapolienė, PhD, Lithuanian Centre for Social Sciences, Institute of Sociology, Lithuania
Abstrakt:
Współczesna polityka publiczna wobec starzenia się ludności charakteryzuje się konwergencją wielu, nakładających się kryzysów – często konceptualizowanych jako polikryzys – oraz nasilającymi się ryzykami społecznymi. Ostatnie wydarzenia, w tym trwające skutki pandemii COVID-19, rosnąca inflacja, kryzys kosztów życia i ukraiński kryzys uchodźczy, ukazały kruchość ustanowionych państw opiekuńczych. Co więcej, warunki te są połączone z polaryzacją polityczną i „podwójną transformacją” obejmującą transformację cyfrową i zieloną. W Europie Środkowo-Wschodniej presja na zmiany jest szczególnie wyraźna w odniesieniu do osób starszych, które często doświadczają skumulowanych skutków zmian demograficznych, ograniczeń fiskalnych i zmian strukturalnych w systemach opieki społecznej i wsparcia.
Zajęcie się tymi złożonościami wymaga interdyscyplinarnych badań opartych na socjologii, ekonomii i polityce społecznej. W grupie tej zbieramy referaty badające, w jaki sposób zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i polityczne wpływają na jakość życia osób starszych i starzejących się populacji. Ta grupa tematyczna jest szczególnie zainteresowana badaniami, które podkreślają zmiany w strukturach rodzinnych, innowacje w opiece społecznej oraz funkcje gospodarki społecznej i srebrnej gospodarki w budowaniu odporności wśród starszych populacji i integracji społecznej.
Zapraszamy do zgłaszania badań empirycznych i teoretycznych z wykorzystaniem metod jakościowych, ilościowych lub mieszanych. Referaty mogą obejmować następujące tematy, ale nie muszą być do nich ograniczone:
– Reformy państw opiekuńczych i ram ochrony socjalnej koncentrujące się na ochronie osób starszych w obliczu długoterminowych skutków pandemii COVID-19, utrzymującego się kryzysu kosztów życia i ukraińskiego kryzysu uchodźczego.
– Zmiany w modelach państwa opiekuńczego, w połączeniu z potrzebą integracji uchodźców i innych grup szczególnie wrażliwych, a także wpływ na alokację ograniczonych zasobów i ustalanie priorytetów interwencji politycznych dla starzejących się populacji.
– Interakcje między podmiotami globalnymi, krajowymi, regionalnymi i lokalnymi w rozwoju polityki dotyczącej starzenia się ludności. W tym narzędzia do ograniczania ryzyk socjalnych i budowy integracji społecznej wśród starszych kohort, zwłaszcza w Europie Środkowo-Wschodniej.
– Badania porównawcze analizujące reakcje polityczne na ostatnie wyzwania w połączeniu ze wsparciem dla osób starszych i ich rodzin.
– Zmiany w strukturach rodzinnych i relacjach międzypokoleniowych wpływające na zapewnienie nieformalnej opieki oraz polityki publiczne wspierające rodziny w opiece nad starszymi krewnymi w obliczu rosnącej niepewności.
– Innowacje społeczne w rozwiązaniach opiekuńczych, szczególnie w regionach doświadczających głębokich przekształceń demograficznych, takich jak depopulacja.
– Skalowanie innowacji społecznych w odpowiedzi na wielopłaszczyznowe wyzwania starszych populacji.
– Rola podmiotów gospodarki społecznej i srebrnej gospodarki, w tym organizacji pozarządowych, spółdzielni i przedsiębiorstw społecznych, w świadczeniu i koprodukcji usług społecznych dla starzejących się populacji. – Ostatnie zmiany w platformach cyfrowych, rozwiązania oparte na inteligentnych technologiach i sztucznej inteligencji oraz instrumenty polityki publicznej oparte na danych mające na celu poprawę opieki nad osobami starszymi i wspieranie aktywnego starzenia się, zdrowego starzenia się i kreatywnego starzenia się.
Charakter grupy:
Regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Artur
Kościański
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Współautorzy:
Wojciech Misztal – Uniwersytet Warszawski
Piotr Weryński – Politechnika Śląska
Abstrakt:
Abstrakt zgłoszenia grupy tematycznej: Szansa w niepewności? Społeczeństwo obywatelskie wobec budowania społecznej odporności w obliczu ryzyka i wyzwań współczesności W obliczu współczesnych wyzwań globalnych – wojny, zmian klimatycznych i katastrof naturalnych – kategoria oswojonego ryzyka staje się kluczowym narzędziem analitycznym w badaniach nad społeczeństwem obywatelskim. Jak zauważa Ulrich Beck w koncepcji społeczeństwa ryzyka, zagrożenia stały się wszechobecne i trudne do przewidzenia, a społeczeństwa muszą nauczyć się z nimi żyć, jednocześnie rozwijając mechanizmy adaptacyjne i ochronne (społeczną rezyliencję, tj. elastyczną odporność). Głównym celem obrad grupy tematycznej będzie poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób różne, szeroko rozumiane instytucje obywatelskie reagują na te zagrożenia. Szczególną uwagę kładziemy na strategie lokalnych i transnarodowych aktorów obywatelskich w procesie oswajania ryzyka, które nie tylko przekłada się na zmniejszanie społecznych kosztów katastrof, ale także kształtuje nowe formy solidarności i współpracy. Pozostajemy otwarci na różnorodność perspektyw teoretycznych opracowań, niemniej jednak odwołujemy się do prac takich autorów jak Anthony Giddens (konsekwencje nowoczesności) i Manuel Castells (społeczeństwo sieci), zastanawiając się, w jaki sposób zmieniająca się dynamika społeczna sprzyja sieciowej mobilizacji w kontekście ryzyk globalnych. W ostatnich latach rozmaite konflikty zbrojne czy coraz częstsze katastrofy naturalne ukazują podwójną naturę społeczeństwa obywatelskiego: jako aktywnego aktora reagującego na kryzys czy jako przestrzeń potencjalnych napięć i konfliktów. Kluczowe pytanie brzmi: jak kształtować odporne społeczności obywatelskie, które nie tylko reagują na kryzysy, ale także je antycypują?
W ramach grupy podejmiemy próbę integracji badań nad mobilizacją obywatelską, zarządzaniem kryzysowym, sposobami wielowymiarowego wzmocnienia instytucji obywatelskich oraz integracji ich środowisk poprzez szukanie wspólnoty wartości ponad podziałami, budowaniem zaufania w sytuacjach ryzyka. Zapraszamy badaczy i praktyków do refleksji, jak społeczeństwo obywatelskie może stać się siłą transformacyjną wobec współczesnych wyzwań, jednocześnie redefiniując tradycyjne pojęcia solidarności, odpowiedzialności i sprawiedliwości społecznej.
Charakter grupy:
regularna
Sekcja społeczeństwa obywatelskiego PTS
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Karolina
Ciechorska-Kulesza
Uniwersytet Gdański
Współautorzy:
Tomasz Marcysiak (Uniwersytet WSB Merito w Toruniu)
Abstrakt:
W wyniku ustaleń poczynionych w Jałcie i Poczdamie w 1945 roku doszło do rekonfiguracji terytorialnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Polska utraciła tereny na wschodzie kraju, tzw. Kresy, zyskując w zamian obszary leżące do 1945 w granicach Niemiec. Wówczas to rozpoczął się wielki eksperyment społeczno-kulturowy i polityczny oraz gospodarczy polegający na integracji włączonych ziem. Miliony nowych mieszkańców, przesiedleńców z ziem utraconych na wschodzie, osadników szukających nowego życia zamieszkało na terenach, które zmuszeni byli opuścić ich dotychczasowi mieszkańcy (Niemcy oraz ludność autochtoniczna). Tworzenie się nowych wspólnot lokalnych i regionalnych, próby radzenia sobie z zastanym dziedzictwem kulturowym, odbudowa i zarządzanie gospodarką Ziem Zachodnich i Północnych (dalej ZZiP), a także ideologiczno-polityczna aktywność władz państwa polskiego mająca na celu legitymizację przejęcia terenów innego państwa stały się przedmiotem intensywnych badań socjologicznych, skutkujących wytworzeniem się swoistej socjologii Ziem Zachodnich i Północnych Polski. Badacze i badaczki obserwowali i opisywali 80 lat integracji tych ziem z resztą Polski. W związku z powyższym pojawia się pytanie, czy wskazany czas, w którym w dorosłość weszły już co najmniej cztery pokolenia, nie sprawił, że opisywany tu obszar upodobnił się na tyle do reszty kraju, że wyczerpał się format badawczy wskazujący na jego unikalność? Czy ZZiP zostały oswojone na tyle, że stały się swojskie, a życie w nich nie niesie ryzyk i niepewności, które są pochodną włączenia tych regionów w 1945? W naszej opinii oswajanie pozornie oswojonych Ziem Zachodnich i Północnych Polski trwa nadal w wielu wymiarach, czyniąc zasadnym podejmowanie socjologicznych (choć nie tylko) refleksji nad wzmiankowanym tu fenomenem. Na przywoływanych tu obszarach cały czas bowiem formują, konstruują i dekonstruują się lokalne i regionalne tożsamości budowane z tworzywa kulturowego będącego twórczą syntezą tego co zastane (poniemieckie) i przywiezione (kresowe, wielkopolskie, małopolskie, ukraińskie i inne). Mieszkańcy wskazanych regionów podejmują ryzyko oswajania kłopotliwego dziedzictwa kulturowego zostawionego im przez historię. Dźwigają także brzemię konsekwencji gospodarczych będących pochodną stosowanego przed 1945 na zamieszkiwanych przez nich ziemiach modelu gospodarczego. Chcielibyśmy zastanowić się nad fenomenem ZZiP, przyjrzeć się wskazanym wyżej zjawiskom, poddać refleksji dorobek socjologii w tym zakresie. Pragniemy także zmierzyć się z pojawiającymi się niekiedy głosami mówiącymi, że socjologia ZZiP wyczerpała swój heurystyczny potencjał, albowiem utraciła przedmiot swoich dociekań. Osiemdziesiąta rocznica przyłączenia tych ziem do Polski stanowi po temu doskonałą okazję.
Proponowane obszary dyskusji:
- integracja ZZiP – 1945 – 2025: historia społeczna regionów,
- tożsamości lokalne i regionalne na ZZiP,
- dziedzictwo kulturowe ZZiP – trudne i oswajane,
- regionalizmy ZZiP,
- mniejszości narodowe i etniczne na ZZiP,
- społeczeństwo obywatelskie na obszarze ZZiP,
- społeczno-gospodarcza specyfika ZZiP,
- pamięć o i na ZZiP, praktyki upamiętniania (na) ZZiP.
Charakter grupy:
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Emilia
Kramkowska
Uniwersytet w Białymstoku
Współautorzy:
dr hab. Monika D. Adamczyk, prof. KUL (Katolicki Uniwersytet Lubelski)
dr hab. Maria Łuszczyńska, prof. UEK (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
Abstrakt:
Starzenie się społeczeństwa polskiego to jedno z najważniejszych wyzwań współczesnych czasów, które wykracza daleko poza dobrze znane problemy demograficzne. To proces, który oddziałuje na niemal wszystkie aspekty życia – od gospodarki, przez kulturę i przestrzeń publiczną, aż po relacje międzypokoleniowe. W obliczu tychże zmian konieczne staje się spojrzenie na starzenie się nie tylko z perspektywy zdrowia, ekonomii, ale również psychologii, technologii, urbanistyki czy środowiska. Takie wielowymiarowe podejście umożliwia dostrzeżenie mniej oczywistych konsekwencji tego zjawiska i tworzenie innowacyjnych rozwiązań, które odpowiadają potrzebom starzejącego się społeczeństwa. Wyzwaniami są zmiany w strukturze rodzinnej, niedobory wyspecjalizowanych usług społecznych, cyfryzacja życia codziennego oraz potrzeba adaptacji rynku pracy do możliwości osób starszych. Istotne stają się również pytania o relacje międzypokoleniowe, uczestnictwo osób starszych w kulturze, edukacji i życiu obywatelskim, a także ich wpływ na kształtowanie polityk publicznych. Celem sesji jest zgromadzenie naukowców i badaczy, którzy podzielą się wynikami najnowszych badań dotyczących szeroko rozumianej socjologii starzenia się i starości. Chcemy stworzyć przestrzeń do merytorycznej debaty, która nie tylko pogłębi wiedzę, ale także przyczyni się do formułowania skutecznych strategii odpowiadających na potrzeby starzejącej się populacji.
Tematy, które poruszymy to:
• społeczne postrzeganie seniorów w dobie technologii i pandemii – wpływ mediów społecznościowych, technologii cyfrowych oraz pandemii COVID-19 na sposób postrzegania seniorów przez społeczeństwo;
• nowe stereotypy starości – aktualizacja tematu o nowe stereotypy związane z aktywnym stylem życia seniorów („seniorzy-eksploratorzy”, „seniorzy-innowatorzy”) oraz zjawisko ageizmu w miejscu pracy czy kulturze popularnej
• relacje międzygeneracyjne w erze cyfryzacji – analiza wpływu globalizacji, migracji i cyfryzacji na relacje rodzinne oraz jakość wsparcia międzypokoleniowego; rola nowych form komunikacji budowaniu więzi międzypokoleniowych;
• zdrowie i dobrostan ludzi starszych w kontekście innowacji medycznych – rola telemedycyny, aplikacji zdrowotnych oraz dostępu do opieki zdrowotnej w kontekście starzejącej się populacji;
• Polska a koncepcja „Blue Zones” – lokalne strategie sprzyjające długowieczności, np. promowanie aktywności fizycznej, zdrowego żywienia oraz wsparcie psychiczne osób starszych;
• cyfrowe wykluczenie i samotność – wyzwania związane z cyfrowym wykluczeniem seniorów; wspieranie edukacji cyfrowej osób starszych jako narzędzia przeciwdziałania izolacji społecznej;
• inkluzywna przestrzeń publiczna i inteligentne miasta – cyfrowe usługi publiczne dostosowane do potrzeb osób starszych; inteligentne technologie miejskie poprawiające jakość życia seniorów;
• srebrna gospodarka jako szansa rozwoju społecznego i ekonomicznego – analiza potencjału gospodarczego wynikającego z aktywności zawodowej, społecznej i konsumenckiej seniorów; propozycja strategii wspierających przedsiębiorczość osób starszych oraz usług dostosowanych do starzejącej się populacji;
• osoby starsze jako aktywni obywatele – formy zaangażowania społecznego osób starszych, ruchy senioralne a kształtowanie polityki publicznej;
• kulturowe zróżnicowanie starzenia się – nowe perspektywy starzenia się wśród mniejszości etnicznych i imigrantów oraz ich specyficzne wyzwania zdrowotne, społeczne i kulturowe. Zapraszamy do wspólnej refleksji nad tym, jak przygotować się na złożone scenariusze wynikające ze zmian demograficznych. Jako działania następcze sesji planujemy podjęcie aktywności na rzecz powołania Sekcji Socjologii Starości w ramach PTS. Zamiarem organizatorek jest ponadto przygotowanie numeru specjalnego wysoko punktowanego czasopisma zawierającego najlepsze artykuły bazujące na wystąpieniach sesji. Szczegóły zostaną podane w późniejszym terminie.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Piotr
Jabkowski
Wydział Socjologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Współautorzy:
Henryk Domański;
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Warszawa
Abstrakt:
Rosnąca liczba i pogłębiająca się różnorodność badań socjologicznych (zarówno akademickich, jak również tych prowadzonych w sektorze komercyjnym) skłaniają do metodologicznej refleksji nad jakością tych badań oraz do prowadzenia studiów nad konsekwencjami wynikającymi z wdrażania różnych procedur terenowych w ramach realizacji procesu badawczego. W badaniach ilościowych obserwujemy coraz większe zainteresowanie nowymi technikami gromadzenia, przetwarzania i analizy danych, które są odpowiedzią na rosnącą skalę i różnorodność dostępnych informacji. Wyzwania w tym obszarze zostały dodatkowo spotęgowane w czasie pandemii COVID-19, kiedy to ograniczenia kontaktów społecznych przyczyniły się do wzrostu popularności ankiet internetowych, paneli online czy innych narzędzi badawczych samo obsługiwanych przez respondentów, co jednocześnie ujawniło nowe wyzwania metodologiczne związane z wiarygodnością, jakością i porównywalnością danych. W odpowiedzi na te przemiany technik gromadzenia nowych danych i przetwarzania danych istniejących, w badaniach społecznych coraz częściej korzysta się z zaawansowanych rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji (AI). Algorytmy uczenia maszynowego wspomagają coraz częściej proces doboru próby, a także pozwalają przewidywać prawdopodobieństwo odmów oraz wdrażać odpowiednie strategie zachęty do udziału w badaniu (np. personalizowane zaproszenia, gratyfikacje czy dopasowane treści motywacyjne). Na znaczeniu zyskują przy tym nowe techniki ważenia danych oraz redukowanie błędów. Kolejnym kluczowym obszarem szybkiego rozwoju technik analitycznych opartych na uczeniu maszynowym jest przetwarzanie języka naturalnego (NLP). Rozwiązania NLP pozwalają na automatyczną analizę ogromnych zbiorów tekstów w parciu o techniki probabilistyczne. Dzięki algorytmom przetwarzania języka i metodom typu modelowanie tematów (opartych m.in. na niedawnym paradygmacie BERTopic) czy analizie sentymentu, badacze mogą odkrywać zarówno dominujące tematy, jak i subtelne niuanse nastrojów społecznych. Techniki te znakomicie uzupełniają tradycyjne metody ankietowe, zwiększając wiarygodność wniosków i dając możliwość analizy kontekstów kulturowych czy społecznych. Nowe procedury gromadzenia danych i analiza potężnych zasobów informacyjnych rodzą jednak pytania o jakość danych oraz etyczne aspekty badań. W kontekście dużych zbiorów danych (tzw. big data) niezbędne jest stosowanie solidnych procedur kontrolnych, które zapewniają wiarygodność i trafność informacji. Jednocześnie, analiza big data wymaga uwzględnienia potencjalnych błędów systematycznych, np. nierównomiernej reprezentacji grup społecznych w danych pozyskiwanych z Internetu. Zagadnienia te stają się tym istotniejsze w badaniach międzynarodowych, gdzie konieczne jest uwzględnienie kontekstu kulturowego, zróżnicowanych metod doboru prób oraz standaryzacji procedur terenowych.
Proponujemy, aby rozpatrywane problemy koncentrowały się wokół różnych aspektów dotyczących doskonalenia metodologii pomiaru i obejmowały zarówno etap przygotowania i realizacji badań terenowych, jak również opracowania danych wynikowych:
1. Techniki badawcze wobec zmieniającej się rzeczywistości społecznej;
2. Problemy i wyzwania w badaniach sondażowych;
3. Skale pomiarowe i konstrukcja kwestionariusza;
4. Błędy pomiaru w badaniach sondażowych;
5. Efekty ankieterskie i kontekst wywiadu;
6. Opracowanie danych – ważenie i imputacja;
7. Procedury i techniki analityczne;
8. Wykorzystanie komplementarnych baz danych;
9. Analiza dużych korpusów tekstowych;
10. Ilościowe analizy big data;
11. Międzynarodowe badania porównawcze.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Elżbieta Opiłowska, Uniwersytet Wrocławski
Współautorzy:
Bieńkowska Małgorzata, Uniwersytet w Białymstoku
Abstrakt:
W ostatnich latach granice i pogranicza znalazły się w centrum zainteresowania dyskursu akademickiego i publicznego. Nie jest jednak to spowodowane zacieraniem się fizycznych granic jako linii podziału, jak to miało miejsce w narracjach początku XXI wieku, ale wzmocnieniem roli i siły praktyk granicznych. Liczne kryzysy, takie jak wzrost eurosceptycyzmu, Brexit, kryzys migracyjny, pandemia Covid-19, kryzysy humanitarne na wielu europejskich granicach i wojna w Ukrainie, przekształciły europejskie pogranicza z „żywych laboratoriów integracji europejskiej” w strefy buforowe, które mają chronić europejską przestrzeń przywilejów. Nakładające się na siebie i powiązane ze sobą kryzysy doprowadziły do równoległych procesów fizycznego (nowe mury i płoty graniczne) i społecznego konstruowania granic (migrantyzacja i urasowienie ludzi) i przyciągnęły uwagę wielu polityków i społeczeństw. Jednakże należy podkreślić, że procesy zacierania i odtwarzania granic zachodzą równocześnie i przenikają się nawzajem, dlatego też trzeba je rozpatrywać poza prostą dychotomią między sekurytyzacją a humanitaryzmem. Nasza grupa tematyczna ma na celu omówienie ostatnich wydarzeń na pograniczach geograficznych i społecznych, które ujawniają (nowe) splątane procesy włączania/wykluczania z różnych perspektyw. Zapraszamy do nadsyłania propozycji, które prezentują nowe podejścia teoretyczne i metodologiczne do badania granic i pograniczy, a także badania empiryczne, które uchwyciły ostatnie transformacje, nowe zjawiska i procesy społeczne na różnych pograniczach europejskich.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Łukasz
Drozda
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Marta Jaskulska – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Marek Nowak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Abstrakt:
Współczesne miasta i szeroko rozumiane obszary zurbanizowane budzą szczególne zainteresowanie z perspektywy socjologii i studiów miejskich jako przestrzenie, w których ruchy społeczne rozwijają demokrację lokalną i wprowadzają do dyskursu określone zagadnienia. Ruchy miejskie odpowiedzialne za te działania nierzadko współtworzone są przez osoby wywodzące się z Akademii, które wcielają w życie postulaty charakterystyczne dla wizji zaangażowania w rozumieniu socjologii publicznej. Inicjatywy tego rodzaju, posługując się np. koncepcjami prawa do miasta czy obywatelstwa miejskiego, propagują tematy związane z transportem zrównoważonym, zieloną infrastrukturą, mieszkalnictwem dostępnym, partycypacją obywatelską czy efektywnym i sprawiedliwym społecznie planowaniem przestrzennym. Jakkolwiek wiele z tych haseł z czasem zostało przejętych przez inne, głównonurtowe siły polityczne, trudno nie dostrzec nowych zjawisk o zupełnie innej proweniencji, zmieniających współczesną miejskość. Coraz bardziej uwidaczniają się skutki katastrofy klimatycznej, koszty społeczne pandemii COVID-19 oraz rozwój nierówny geograficznie, co podkreśla skalę współczesnego polikryzysu. Zwiększa się polaryzacja społeczna, rozprzestrzenia urbanistyczny populizm, przybywa teorii spiskowych, co ma odbicie w poszerzaniu się pola aktywności pozarządowej. Przykładowo: koncepcja miast 15-minutowych – mająca na celu poprawę jakości życia w środowisku zurbanizowanym poprzez wzmocnienie lokalności i policentryczności – stała się już przedmiotem ataków jako wizja totalitarnej opresji, w której tworzy się wyimaginowane „więzienia pod gołym niebem”, ograniczające ponoć mobilność mieszkanek i mieszkańców. Grupa tematyczna ma na celu zainicjowanie dyskusji nad formami samoorganizacji społecznej w obszarach zurbanizowanych w kontekście polikryzysu. Poszukujemy odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób formy miejskiej samoorganizacji (organizacje pozarządowe, lokalne wspólnoty, itd.) radzą sobie ze zmieniająca się sytuacją i dostosowują do kryzysowych warunków, gdzie aktywnymi graczami w przestrzeni publicznej są nie tylko ruchy miejskie wywodzące się z tradycji progresywistycznej, ale również ruchy populistyczne, ekstremistyczne czy głoszące głoszące denializm klimatyczny.
W ramach grupy tematycznej Sekcji Socjologii Miasta zapraszamy do składania abstraktów obejmujących zagadnienia:
1. ewolucji ruchów miejskich na przestrzeni ostatnich lat;
2. ewolucji „prawa do miasta” jako koncepcji ramującej aktywizm miejski w Polsce i zagranicą;
3. konfliktu miejskiego w obliczu ujawniania się ruchów typu backlashowego/urbanistycznego populizmu;
4. analiz monograficznych (kondycji) ruchów miejskich w kontekście ich współczesnych wyzwań;
5. napięć instytucjonalno-organizacyjnych na osi władza lokalna – społeczność miejska – ruchy miejskie;
6. relacji pomiędzy biznesem i aktywizmem miejskim;
7. monografii ruchów typu backlash w kontekście uwarunkowań poszczególnych miast;
8. form poziomej współpracy pomiędzy ruchami i napięć w tworzeniu struktur typu parasolowego na podstawie doświadczeń tego typu organizacji;
9. pozycji aktywizmu miejskiego na tle zjawisk polaryzacji społecznej i kryzysu demokracji liberalnej.
Charakter grupy:
Grupa sekcji PTS Sekcja Socjologii Miasta
regularna, międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Marek
Krajewski
Wydział Socjologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu;
Współautorzy:
dr. hab. Mikołaj Lewicki , Wydział Socjologii UW w Warszawie
Abstrakt:
Procesy uczestnictwa w kulturze ulegają w ostatnich dekadach bardzo dynamicznym zmianom, których źródłem są nie tylko przeobrażenia technologiczne, demokratyzacja dostępu do kultury, ale również przekształcenia tego, jak praktyki te zakorzenione są w życiu codziennym jednostek, ich społecznych sensów, rytmów oraz reguł. Za tego rodzaju zmianami nie podążają niestety przeobrażenia modeli badań procesów kulturowej partycypacji. Najczęściej sprowadzają się one do sprawdzania z jaką częstotliwością jednostki realizują różnorodne praktyki kulturalne oraz jakiego rodzaju dobra kultury konsumują. Podejmowane próby unowocześniania tego rodzaju badań zazwyczaj polegają na uczynieniu przedmiotem analiz nowych praktyk kulturalnych lub technologii korzystania z kultury, włączaniu nowych źródeł informacji (jak dane wizualne), wykorzystaniu bardziej zaawansowanych metod analiz statystycznych, czy segmentacji odbiorców.
Problem to tym większy, że analizy tego rodzaju nie mają tylko charakteru poznawczego, ale są jednym z nielicznych miejsc, gdzie wiedza socjologiczna staje się istotnym instrumentem polityk publicznych, w tym polityki kulturalnej, programowania działań instytucji kultury (teatrów, kin, teatrów, centrów kultury itd.) czy polityk społecznych, zwłaszcza tych o równościowym charakterze. Badania te pochłaniają też bardzo duże, publiczne środki, bo są one prowadzone zarówno przez instytucje centralne (takie jak GUS), narodowe instytucje kultury (takie, jak NCK), samorządy czy lokalne podmioty działające w sektorze kultury. Pojawia się więc pytanie, czy brak odniesień i użytku z diagnoz nie jest związany z brakiem kontekstu, dla danych, ich osadzenia w życiu codziennym, a nie jedynie praktykach kulturowych.
Zdecydowanie brakuje więc konceptów teoretycznych, które tworzyłyby innowacyjne ramy dla rozumienia dynamicznie zmieniających się procesów kulturowej partycypacji, ale też nowych programów badawczych, które byłyby zdolne do uchwycenia motywów uczestnictwa w kulturze, powodów podejmowania poszczególnych praktyk kulturalnych, odgrywanych przez nie ról w życiu codziennym jednostek, ich znaczenia w procesach tworzenia więzi, podtrzymywania relacji społecznych, czy reprodukowania nierówności i barier separując od siebie różnorodne kategorie społeczne. Brakuje tego, co można nazwać kontekstowymi badaniami uczestnictw w kulturze, a więc analiz pozwalających rozumieć znaczenia tego procesu, sposoby jego zakorzenienia w życiu jednostek i zbiorowości, zmiany, jakie zachodzą w procesach kulturowej partycypacji, ich umiejscowienia i roli w społecznym świecie. W tym ujęciu, powstaje także pytanie, czy technologie komunikacji (w tym, szczególnie – tzw. nowe media można uznać za ważny kontekst badań uczestnictwa czy też jako ich kluczowy składnik).
Do udziału w naszej grupie tematycznej zapraszamy wszystkie osoby zainteresowane rozwijaniem badań uczestnictwa w kulturze, zwłaszcza w taki sposób, który proponuje nowe koncepty teoretyczne i modele analiz, pozwala na uchwycenie miejsca kulturowej partycypacji w życiu codziennym jednostek, roli, jaką odgrywa ona w tworzeniu oraz podtrzymywaniu relacji społecznych, kontekstów, w jakich się ona odbywa, przeobrażeń tego procesu zachodzącego pod wpływem zmian społecznych oraz technologicznych.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Dominika
Byczkowska-Owczarek
Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Dr hab. Ewa Banaszak, prof. Uwr; Uniwersytet Wrocławski;
Dr Katarzyna Kowal; Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie
Abstrakt:
Socjologia ciała to subdyscyplina, która dynamicznie rozwija się w Polsce w ostatnich dwóch dekadach. Publikowanych jest wiele artykułów i monografii dotyczących ciała w odniesieniu do takich zjawisk, jak choroba, zdrowie, seksualność, płeć, praca, jedzenie czy sport. Zagadnienia z obszaru socjologii ciała pojawiają się także w tematach uznawanych za tradycyjnie socjologiczne, jak m.in. klasy, religia czy polityka. Coraz większą uwagę zwraca się również na kulturowe, społeczne i interakcyjne aspekty ludzkiej cielesności w dyscyplinach pokrewnych, takich jak pedagogika, psychologia, antropologia czy filozofia.
Podczas obrad grupy tematycznej chcemy zająć się różnorodnymi, społecznymi aspektami cielesności. Zapraszamy do udziału w niej osoby zajmujące się naukowo zagadnieniami doświadczania, postrzegania, działania, używania, transformowania czy performowania cielesności w różnorakich kontekstach. Zależy nam w szczególności na wystąpieniach prezentujących wyniki badań empirycznych, a także rezultaty eksploracji obszarów społecznych dotąd niebadanych lub słabo przebadanych oraz ukazujących badania interdyscyplinarne. Jednocześnie chciałybyśmy podjąć dyskusję nad koncepcjami teoretycznymi, istniejącymi lub stworzonymi w wyniku owych badań, które pozwalają na wyjście poza konkretne badania i teorie rzeczowe (w znaczeniu, jakie nadaje temu terminowi teoria ugruntowana).
Pozostajemy otwarte na różnorodność perspektyw teoretycznych i metodologicznych aktualnie używanych do analiz statusu ciała w społeczeństwie – od ciała jako bytu biologicznego po społeczno-konstruktywistyczne podejścia, w których ciało jest traktowane jako wytwór społeczeństwa i jego kultury. Zgłaszania mogą dotyczyć różnych poziomów życia społecznego: od skali makro (np. nierówności społeczne, problemy globalne), przez mezo (np. rodzina, grupa rówieśnicza, grupa pracownicza) do mikro (np. porządki interakcyjne, praktyki cielesne, tożsamości).
Jesteśmy przekonane, że tak skonstruowane obrady grupy tematycznej przyczynią się do rozwoju i umocnienia dorobku socjologii ciała oraz staną się okazją do integracji środowiska socjologów i socjolożek ciała.
Charakter grupy:
Grupa sekcji socjologii ciała;
regularna
Propozycja grupy tematycznej została zaakceptowana przez Zarząd Sekcji Socjologii Ciała PTS
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Kalina
Kukiełko
Instytut Socjologii, Uniwersytet Szczeciński
Współautorzy:
Aldona Guzik, Instytut Socjologii, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie;
Urszula Jarecka, Instytut Filozofii i Socjologii PAN;
Paulina Rojek-Adamek, Instytut Socjologii, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Abstrakt:
Współczesna moda jest nie tylko lustrem społeczeństwa, ale także siłą napędową zmian, wpływającą na kulturę, gospodarkę i środowisko. Dzięki swojej zdolności do adaptacji i wyprzedzania trendów kulturowych i społecznych, pozostaje jednym z najbardziej dynamicznych i znaczących zjawisk współczesnego świata. W obliczu wyzwań związanych z ekologią, migracjami, różnorodnością płciową oraz rosnącą świadomością etyczną konsumentów, moda przestaje być tylko formą estetycznego wyrazu. Staje się narzędziem komunikacji społecznej, manifestacją wartości oraz przestrzenią, w której negocjowane są kwestie tożsamości i sprawiedliwości społecznej. Celem proponowanej grupy tematycznej jest interdyscyplinarna refleksja nad tym, w jaki sposób moda – poprzez procesy ubierania się, projektowania, produkcji i konsumpcji – może odpowiadać na współczesne wyzwania i ryzyka społeczne. Szczególną uwagę chcemy poświęcić roli mody w kształtowaniu tożsamości, zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych, zwłaszcza w kontekście narastającej presji na zrównoważoną konsumpcję. Interesuje nas, jak różnorodne mechanizmy mody, takie jak szybko zmieniające się trendy czy rozwój fast fashion, oddziałują na postawy konsumenckie oraz jakie niosą za sobą konsekwencje społeczne i ekologiczne. Istotnym aspektem naszych rozważań będzie również analiza „grzechów konsumpcji”, w tym nadmiernej produkcji, eksploatacji zasobów naturalnych oraz zanieczyszczeń generowanych przez przemysł modowy. W ramach dyskusji chcemy także przyjrzeć się możliwościom zrównoważonego rozwoju w modzie, analizując alternatywne modele produkcji, takie jak slow fashion, oraz badaniu sposobów współpracy projektantów, producentów i konsumentów w tworzeniu bardziej odpowiedzialnych i ekologicznych rozwiązań. Moda to zjawisko wielowymiarowe.
Dlatego też proponujemy, aby w tej grupie tematycznej podjąć dyskusję nad następującymi zagadnieniami:
• Moda a tożsamość: Jakie są współczesne tendencje w modzie; podążanie za trendami, czy wyrażanie swojej indywidualności? Czy jesteśmy modowymi nomadami?
• Moda a komunikacja: Co poprzez modę komunikują projektanci, co komunikują klienci i konsumenci, co komunikuje przemysł modowy, media?
• Moda zrównoważona: Jakie są społeczne konsekwencje przejścia na zrównoważone praktyki w branży mody? Jak zmieniają się postawy konsumentów wobec fast fashion i jakie strategie przyjmują marki, by sprostać ekologicznym oczekiwaniom?
• Moda a płeć: W jaki sposób moda wpływa na redefinicję płci i norm płciowych? Jakie znaczenie ma moda gender-neutral i w jaki sposób wspiera ruchy na rzecz równości?
• Moda dzieli / łączy pokolenia: jak w starzejących się społeczeństwach zachodnich różnicują się upodobania pokoleniowe? czy styl pokoleniowy jest obserwowalnym zjawiskiem czy jedynie uprzedzeniem/ złudzeniem? Kto rezygnuje z mody?
• Moda a ekologia: Jak branża mody odpowiada na kryzys klimatyczny? W jaki sposób rosnąca popularność materiałów pochodzenia organicznego i technologii recyklingu wpływa na struktury społeczne i gospodarcze?
• Moda a migracja: Jak wpływy kulturowe wynikające z migracji kształtują trendy w modzie? Jak moda może stać się przestrzenią inkluzywności lub narzędziem wykluczenia?
• Moda jako narzędzie społecznej zmiany: Jak kampanie reklamowe, projekty artystyczne i działania aktywistyczne wykorzystują modę do promowania idei równości, sprawiedliwości i odpowiedzialności społecznej?
• Technologie w modzie: znaczenie innowacji technologicznych w kształtowaniu nowoczesnych praktyk produkcji, recyklingu i dystrybucji odzieży.
• Moda a władza: moda może być narzędziem kontrolowania jednostek i grup społecznych, symbolem statusu czy tożsamości, odzwierciedlając relacje władzy społecznej, kulturowej i ekonomicznej w obrębie społeczeństwa. Sesja ma na celu stworzenie interdyscyplinarnej przestrzeni dyskusji, łączącej socjologię z badaniami nad kulturą, ekologią, ekonomią i technologią. Poprzez analizę współczesnych trendów i wyzwań związanych z modą, chcemy zainspirować do refleksji nad jej rolą jako narzędzia społecznego, które przekracza granice estetyki. Proponowane formaty wystąpień
• Referaty teoretyczne i empiryczne
• Analizy przypadków i studia terenowe • Prezentacje projektów badawczych oraz artystyczno-aktywistycznych
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Agnieszka
Kolasa-Nowak
Instytut Socjologii UMCS Lublin
Współautorzy:
Joannę Wyleżałek, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa.
Abstrakt:
Nauka funkcjonuje jako system społeczny podlegający wszystkim trendom współczesności. Głęboko zmieniają ją zjawiska komercjalizacji, korporatyzacji i parametryzacji, przybierające różny kształt w różnych punktach globalnej przestrzeni akademii. Instytucje naukowe muszą radzić sobie także w coraz gęstszych i nieoczywistych sieciach relacji z polem polityki, sferą publiczną, biznesem. Szkolnictwo wyższe podlega zmianom w konsekwencji umasowienia i inflacji wyższego wykształcenia. Dodatkowo w Polsce ważnym czynnikiem są częste zmiany reguł funkcjonowania nauki i uniwersytetów, wynikające z upolitycznienia zarządzania nimi.
Chcemy zadać pytania o to jak adaptują się ludzie do tych zmian, jak polityki naukowe wpływają na strategie naukowców oraz uniwersytetów. Interesować nas będą sposoby budowania karier naukowych, drogi rekrutacji do akademii, społeczna pozycja akademików, nowe nierówności i problem wielopozycyjności. Pośrednio wiąże się to z problemem różnych społecznych obiegów wiedzy naukowej, w tym wiedzy eksperckiej oraz aktywizmu. Ramą tych rozważań jest peryferyjne położenie polskiej nauki w globalnym podziale pracy naukowej.
Charakter grupy:
regularna
Grupa Sekcji Socjologii Nauki
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Alicja
Zawistowska
Wydział Socjologii Uniwersytet w Białymstoku
Współautorzy:
Michał Sitek, Instytut Badań Edukacyjnych Państwowy Instytut Badawczy
Michał Jerzy Gulczyński, Europejski Instytut Uniwersytecki, Florencja
Abstrakt:
Wyniki badań wskazują, że chłopcy często osiągają niższe wyniki w nauce niż dziewczęta, częściej przejawiają negatywne nastawienie wobec szkoły, doświadczają trudności behawioralnych oraz są bardziej narażeni na przedwczesne zakończenie edukacji. Grupa ta ma na celu zgłębienie przyczyn tych zjawisk oraz ich wielowymiarowych skutków – zarówno dla samych uczniów, jak i dla całego systemu edukacji. Zapraszamy wystąpienia, które podejmują analizę czynników kulturowych i strukturalnych wpływających na kształtowanie doświadczeń edukacyjnych chłopców, wynikających między innymi ze stereotypów i socjalizacji. Chcemy przyjrzeć się społecznemu funkcjonowaniu chłopców w środowisku szkolnym, a także zastanowić się, w jaki sposób ich relacje z rówieśnikami, nauczycielami i nauczycielkami kształtują postawy wobec szkoły oraz wpływają na ich osiągnięcia edukacyjne. Zachęcamy również do przedstawienia propozycji interwencji i rozwiązań pedagogicznych wspierających funkcjonowanie chłopców w szkole. Naszym celem jest stworzenie przestrzeni do dyskusji nad niezbędnymi zmianami w polityce i praktykach edukacyjnych, które pozwolą na bardziej sprawiedliwą i efektywną edukację, odpowiadającą na potrzeby wszystkich uczniów, niezależnie od ich płci.
Zachęcamy do zgłaszania wystąpień, odpowiadających m.in. na następujące pytania:
– Jakie czynniki wpływają na niższe wyniki chłopców w porównaniu z dziewczętami?
– Jaką rolę odgrywają normy społeczne i wzorce męskości w kształtowaniu problemów szkolnych chłopców?
– Jak aspiracje i oczekiwania edukacyjne rodziców wpływają na osiągnięcia i wybory edukacyjne chłopców? – Czy szkoły są odpowiednio przygotowane do pracy z chłopcami, którzy przejawiają trudności w zachowaniu?
– W jakim stopniu różnice w wynikach chłopców i dziewcząt wynikają z biologicznych predyspozycji, a w jakim z uwarunkowań strukturalnych lub społeczno-kulturowych?
– Dlaczego chłopcy przedwcześnie rezygnują z edukacji?
– Czym różnią się postawy szkolne chłopców i dziewcząt z niskimi osiągnięciami edukacyjnymi?
– Jak rolę w różnicowaniu osiągnięć i postaw odgrywają różnice między szkołami i ścieżkami edukacyjnymi?
– Czy system oceniania i testowania równo traktuje uczniów ze względu na płeć?
Charakter grupy:
Grupa międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Mikołaj
Pawlak
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Ireneusz Sadowski, Instytut Studiów Politycznych PAN
Abstrakt:
Od czasu upowszechnienia humboldtowskiego modelu uniwersytetu pola społeczne poszczególnych dyscyplin naukowych są przestrzenią sporu o kryteria naukowości i granice tego, co uznawane za naukowe (Bourdieu, 1988). Obecnie w nauce obserwujemy procesy postępującej proceduralizacji i kwantyfikacji pomiaru jakości (Musselin, 2018). Uniwersytety rozwijają i fragmentaryzują swoje struktury organizacyjne (Krücken & Meier, 2006), co prowadzi do napięć między kadrą naukową a administracyjną i zarządczą. Jednocześnie w krajach takich jak Polska, gdzie nauka i szkolnictwo wyższe funkcjonują w modelu państwowym, od wielu lat coraz silniejszy nacisk ze strony otoczenia społecznego, politycznego i gospodarczego kładziony jest na rozliczalność działalności instytucji i badaczy. Relacje pomiędzy indywidualnymi badaczami, zespołami badawczymi i całymi uczelniami coraz częściej ujmowane są w kategoriach konkurencji (Krücken, 2021), w której stosowane są takie miary odniesienia jak międzynarodowe rankingi, indeksy cytowań, wyniki procedur ewaluacji czy kwoty przyznane w konkursach grantowych. Dodatkowo, polityka naukowa ulega zjawisku rutynizacji reformy (Brunsson, 2009). Postępowanie tych procesów jest również dobrze udokumentowane w Polsce. W jednych interpretacjach postrzegane są one jako negatywny przejaw neoliberalizmu wytwarzającego tzw. „ponurą akademię” (Fleming, 2021), natomiast w innych interpretacjach dostrzega się cechy pozytywne takie jak zmniejszenie akademickiego feudalizmu, silniejsze umiędzynarodowienie krajowych badań, większą transparencję i otwartość na otoczenie, a także jej rozliczalność wobec podatników(Kwiek 2010, 2012; Antonowicz 2015).
Zapraszamy do zgłaszania referatów prezentujących wyniki badań dotyczących instytucjonalnych uwarunkowań uprawiania nauki. Interesują nas wystąpienia dotyczące tworzenia instytucjonalnych reguł, ich konsekwencji dla postępowania naukowców, konfliktów różnych porządków norm akademickich, jak również prób grania z tymi regułami. Interesuje nas spojrzenie na polski kontekst instytucjonalny uprawiania nauki, ale wyjście poza ramy lokalnego ekscepcjonalizmu jest nie mniej mile widziane. Analogicznie ma się rzecz w kwestii granic dyscyplinarnych – skupienie na socjologii może być odkrywcze, z kolei poszerzenie perspektywy pozwoli być może na wykroczenie poza charakterystyczny dla socjologii egocentryzm. Referaty mogą prezentować różne ujęcia teoretyczne, jak i metodologiczne, a w tej drugiej warstwie szczególnie mile widziane będzie wykorzystanie źródeł danych innych niż osobiste doświadczenie.
- Antonowicz, D. (2015). Między siłą globalnych procesów a lokalną tradycją. Polskie szkolnictwo wyższe w dobie przemian. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
- Bourdieu, P. (1988). Homo academicus. Stanford University Press.
- Brunsson, N. (2009). Reform as routine: Organizational change and stability in the modern world. Oxford University Press.
- Fleming, P. (2021). Dark academia how universities die. Pluto Press.
- Krücken, G., & Meier, F. (2006). Turning the university into an organizational actor. W: G. S. Drori, J. W. Meyer i H. Hwang Globalization and organization: World society and organizational change (s. 241-257). Oxford University Press.
- Krücken, G. (2021). Multiple competitions in higher education: a conceptual approach. Innovation, 23(2), 163-181.
- Kwiek, M. (2010). Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki edukacyjnej w Europie. Poznań: UAM.
- Kwiek, M. (2012). Changing higher education policies: From the deinstitutionalization to the reinstitutionalization of the research mission in Polish universities. Science and Public Policy, 39(5), 641–654.
- Musselin, C. (2018). New forms of competition in higher education. Socio-Economic Review, 16(3), 657-683.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Piotr Żuk University of Helsinki
e-mail: piotr.zuk@helsinki.fi
Współautorzy:
Dobrosława Wiktor-Mach Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Abstrakt:
Kryzysy ekologiczne w skali lokalnej, regionalnej czy globalnej są nie tylko produktem współczesnych technologii, jak sugeruje to często wiedza potoczna i media, lecz w pierwszej kolejności są konstruktem społecznym. Są one efektem działania określonych systemów politycznych, formacji społeczno-ekonomicznych, modeli produkcji i relacji władzy. Mówiąc inaczej: zarówno każdy kryzys ekologiczny, jak i próby jego rozwiązania można opisać językiem konfliktów społecznych: walki o zasoby środowiskowe, ekonomiczne i polityczne; relacji między światowym centrum a peryferiami i półperyferiami; stosunków władzy w społeczeństwie; nowych form akumulacji kapitału; kolonizacji świata natury przez określone formacje społeczno-ekonomiczne czy też – posługując się językiem Habermasa – stałego napięcia między „światem życia” i „światem systemu”. W tej perspektywie konflikty ekologiczne można analizować zarówno w wymiarze kulturowym, jako rywalizację różnych rodzajów wartości i modeli kulturowych, jak również w wymiarze strukturalnym, gdzie różne pozycje w strukturze społecznej i związane z nimi interesy ekonomiczne kształtują odmienne postawy wobec środowiska, zasobów naturalnych, logiki rynkowej i polityki państwa. Ważnymi ramami współczesnych dyskusji stały się w tym obszarze koncepcje sprawiedliwości środowiskowej, zielonego kolonializmu, oraz różne próby konceptualizacji naszej epoki, takie jak Capitalocene czy Plantationocene. Jeśli uznamy, że eksploatacja zasobów naturalnych odbywa się we współczesnym świecie według podobnej logiki jak eksploatacja zasobów ludzkich, trudno postrzegać wyzwania ekologiczne wyłącznie jako wyzwania biologiczne, przyrodnicze czy techniczne. Kryzys ekologiczny jawi się w tej perspektywie przede wszystkim jako kryzys społeczny, polityczny i ekonomiczny. Przykładowo, rywalizacja o model energetyczny Polski przestaje być tylko sporem o kwestie technologiczne (atom, energia odnawialna, węgiel), ale przejawem o wiele szerszych konfliktów społecznych o podział zasobów ekonomicznych i kontroli politycznej.
W tym kontekście pojawiają się następujące pytania:
– Czy ruch ekologiczny może być zredukowany tylko do roli działań na rzecz konserwacji zasobów przyrodniczych?
– Co jest stawką we współczesnych konfliktach środowiskowych? Jakie koncepcje teoretyczne pozwalają na lepsze zrozumienie kryzysów w obszarze relacji przyroda – społeczeństwo? Czy ruch ekologii społecznej to ruch antysystemowy?
– Czy konflikty ekologiczne to współczesne konflikty klasowe ?
– Czy transformacja energetyczna jest jedynie wyzwaniem technicznym i zmianą technologii pozyskiwania energii czy też może być zmianą społeczną?
– Czy można zapobiegać skutecznie kryzysom ekologicznym pozostając w analizach i w działaniach na poziomie lokalnym i krajowym, czy też kontekst globalnej polityki i „świata – systemu” w ujęciu Wallersteina pozostaje istotnym elementem analiz społeczno-środowiskowych?
– Jakie znaczenie mają nierówności w skali globalnej w kontekście kryzysów ekologicznych? Czy różnice między globalnym centrum a peryferiami wzmacniają konflikty środowiskowe?
– Dylemat „mój kraj czy nasza Ziemia”? – czy globalne kryzysy ekologiczne da się wyjaśnić na poziomie nauk społecznych w perspektywie nacjonalizmu metodologicznego?
– Jak logika rynkowa kształtuje współczesne strategie rozwiązywania kryzysów ekologicznych? Czy kapitalizm może być kompatybilny z długoterminową ochroną środowiska?
– Jakie alternatywne paradygmaty gospodarcze lub polityczne mogą być odpowiedzią na kryzysy ekologiczne? Celem proponowanej sesji jest poszerzenie horyzontów refleksji i próba głębszego zrozumienia wielowymiarowego charakteru kryzysów ekologicznych.
Zachęcamy do zgłaszania zarówno referatów teoretycznych, wpisujących się w zarysowaną problematykę, jak i empirycznych, prezentujących wyniki badań dotyczących konfliktów ekologicznych i ich uwarunkowań społecznych
Charakter grupy:
Grupa Sekcji Socjologii środowiska
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Anna Szwed (Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Współautorzy:
Agata Rejowska (Instytut Filozofii i Socjologii PAN)
Abstrakt:
Przez lata Polska wskazywana była jako przykład wysoce religijnego społeczeństwa, w którym rola katolicyzmu i Kościoła rzymskokatolickiego nie ograniczała się do pola religijnego, ale gdzie religia stanowiła także ważny element kultury, kształtowała rozumienie narodu czy dostarczała zasobów do budowania społeczeństwa obywatelskiego. W ostatnich latach dyskusje nad miejscem i rolą katolicyzmu oraz Kościoła rzymskokatolickiego w polskim życiu społecznym, zarówno w jego publicznych, jak i prywatnych wymiarach, nabrały jednak nowej dynamiki. „Czarne protesty”, największe od czasów “Solidarności” mobilizacje obywatelskie, będące reakcją na zaostrzenie prawa aborcyjnego w Polsce, stworzyły jednocześnie okazję do artykulacji sekularnych postulatów oraz krytyki Kościoła. W ostatnich wyborach parlamentarnych nie tylko partie lewicowe, ale także te z politycznego centrum (PO, Polska 2050) uwzględniały w swoich postulatach kwestię redefinicji relacji państwo-Kościół. Potrzeba dyskusji na temat społecznej roli katolicyzmu i publicznego zaangażowania Kościoła wybrzmiewa także z wewnątrz środowisk religijnych (np. Inicjatywa Odzyskajmy nasz Kościół czy Kongres Katolików i Katoliczek). Szerszym kontekstem dla przywołanych zjawisk są przemiany religijności polskiego społeczeństwa. W ostatnim Spisie Powszechnym zanotowano rekordowy w historii spadek identyfikacji z rzymskim katolicyzmem. Coraz mniej religijni są szczególnie ludzie młodzi, o czym świadczą nie tylko wskaźniki udziału w niedzielnych mszach, czy deklaracje wiary, ale także malejące uczestnictwo w szkolnych lekcjach religii. Jak pokazują badania CBOS, Kościół rzymskokatolicki cieszy się relatywnie niższym zaufaniem społecznym, niż wcześniej, a jego zaangażowanie w sferze politycznej i wpływ na stanowienie prawa są oceniane krytycznie. Wszystkie te procesy prowokują do zadania pytania o to, w jaki sposób obecnie (re)definiowane są relacje między religią (w szczególności: katolicyzmem i Kościołem rzymskokatolickim jako instytucją), państwem i społeczeństwem.
Grupa tematyczna jest otwarta na referaty dyskutujące, choć nieograniczające się do kwestii, takich jak:
• utrwalone i zmieniające się formy obecności religii w sferze publicznej w Polsce
• wpływ procesów sekularyzacji na rolę Kościoła w życiu społecznym w Polsce
• inicjatywy mające na celu renegocjowanie relacji państwo-Kościół i dotychczasowego zaangażowania Kościoła w sferę publiczną
• relacje Kościoła z partiami politycznymi i jego wpływ na politykę i stanowienie prawa
• religia a prawa człowieka: prawa kobiet, mniejszości religijnych, narodowych, etnicznych, seksualnych
• katolicyzm jako religia kulturowa a próby redefiniowania polskiej tożsamości
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Aneta
Ostaszewska
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Justyna Tomczyk, UKEN w Krakowie
Patrycja Sosnowska-Buxton, Uniwersytet w Stavanger, Norwegia
Abstrakt:
Przemoc domowa to wciąż niedostatecznie poznany i opracowany badawczo problem społeczny, którego próby interpretacji i socjologicznej analizy bywają poddawane w wątpliwość. Stereotypy na temat przemocy domowej wciąż pozostają bezrefleksyjnie replikowane w dyskursie publicznym oraz w mediach. Jako zjawisko społeczne przemoc ta wynika z wielowiekowego, społecznego przyzwolenia na nadużywanie siły / władzy i krzywdzenie osób najbliższych, w szczególności kobiet i dzieci (chłopców i dziewczynek). Przyjrzyjmy się statystykom: wg danych Policji w 2023 r. wypełniono ponad 62 tysięcy „Niebieskich Kart”, a liczba wszczętych postępowań w sprawach związanych z przemocą domową wyniosła prawie 34 tysiące. Liczba zatrzymanych sprawców przemocy domowej wzrosła wobec poprzedniego roku i wyniosła ponad 18 tysięcy. Jeżeli chodzi o osoby doznające przemocy domowej, to ich liczba wyniosła ponad 77 tysięcy, w tym ponad 50 tysięcy stanowiły kobiety. Jednak przemoc domowa jest dużo większym problemem, niż to wynika z policyjnych statystyk: pełnej skali zjawiska nie sposób oszacować, ponieważ nie każdy przypadek przemocy jest zgłaszany. Organizacje kobiece (Feminoteka, CPK) szacują, że co roku przemocy doświadcza ponad 800 tys. osób. W 2014 r. Centrum Praw Kobiet zaprezentowało raport mówiący o 400 do 500 przypadków kobietobójstwa w skali roku w wyniku przemocy domowej. Od tamtej pory minęło ponad 10 lat, a to wciąż jedyne dane o śmiertelnych przypadkach przemocy domowej, jakimi dysponujemy w Polsce w 2025 r. Proponowana grupa odwołuje się do wprowadzonej przez dr Iwonę Zielińską-Poćwiardowską problematyki przemocy w rodzinie podczas Zjazdu Socjologicznego PTS w 2022 r.i jest dalszą próbą rozwijania socjologicznej dyskusji nad aktualnym stanem badań i refleksji naukowej dotyczących przemocy domowej w Polsce, gdzie istniejące, choć bardzo ograniczone, badania często utrwalają narrację obwiniającą osoby pokrzywdzone lub przypisującą im winę za poniesioną krzywdę. Podejmując powyższą problematykę, proponowana grupa stanowić ma przestrzeń do prezentacji i dyskusji aktualnych analiz ze szczególnym uwzględnieniem roli czynników kulturowych, w tym wątków tabuizowanych. Grupa ma na celu: – dyskusję i analizę uwarunkowań kulturowych i społecznych (w tym strukturalnych), które podtrzymują przemoc domową (w tym przemoc ze względu na płeć); – krytykę egzekwowania przepisów prawa dotyczących przemocy domowej, polegającą na braku pełnego wdrożenia zobowiązań prawnych wynikających z instrumentów prawnych (m.in. Konwencja Stambulska); – promowanie badań socjologicznych uwzględniających strukturalne uwarunkowania przemocy domowej. Zapraszamy osoby zajmujące się problematyką przemocy, rodziny, płci, jak też więzi i relacji intymnych, zainteresowane tematem przemocy domowej do prezentacji wyników badań własnych oraz koncepcji socjologicznych dot. przemocy domowej.
Zakres tematyczny naszej grupy obejmuje między innymi następujące zagadnienia:
- Socjologiczne i interdyscyplinarne koncepcje przemocy domowej
- Przemoc domowa wobec kobiet
- Przemoc domowa wobec mężczyzn
- Przemoc wobec dzieci
- Przemoc wobec osób starszych
- Przemoc wobec osób z niepełnosprawnościami
- Przemoc domowa wobec osób LGBTQ+
- Przemoc domowa w związkach hetero i homoseksualnych
- Przemoc domowa w rodzinach/związkach mniejszości narodowych i etnicznych oraz ze względu na pochodzenie etniczne lub narodowe
- Podejście intersekcjonalne w badaniu przemocy domowej
- Przemoc domowa w kontekście mediów społecznościowych
- Przemoc domowa w przekazach medialnych
- Wspieranie osób doświadczających przemocy – policja, służba zdrowia, pomoc społeczna i organizacje pozarządowe
- Kampanie edukacyjne i społeczne na rzecz postaw społecznych wobec przemocy domowej
- Trajektorie przemocy domowej w biografiach
- Konsekwencje indywidualne i społeczne przemocy domowej
- Bariery w poszukiwaniu pomocy i egzekwowaniu przepisów prawa
Charakter grupy:
regularna, międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Izabela Ślęzak
Uniwersytet Łódzki,
Współautorzy:
Bogna Kietlińska
Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Zapraszamy do udziału w grupie tematycznej poświęconej badaniom jakościowym i interpretatywnym, które analizują złożoność codziennych doświadczeń osób marginalizowanych, szczególnie w kontekście płci, przemocy i stygmatyzacji. Celem grupy jest zrozumienie, jak nierówności strukturalne i zinternalizowane normy płciowe kształtują życie jednostek oraz jak są one negocjowane i reinterpretowane w ramach codziennych interakcji społecznych. Pragniemy również przyjrzeć się temu, jak władza jest reprodukowana, podważana lub przekształcana w relacjach interpersonalnych oraz instytucjonalnych. Grupa oferuje przestrzeń do krytycznych, interdyscyplinarnych dyskusji nad teoriami, metodologiami i wynikami badań empirycznych, a także refleksji nad etycznymi wyzwaniami badawczymi. Szczególnie interesuje nas badanie subtelnych, często niewidocznych dynamik interakcji, które ujawniają ukryte mechanizmy nierówności, oporu i przekształceń społecznych. Grupa ma na celu krytyczną analizę codziennych dynamik nierówności w ich interakcyjnym wymiarze. Zachęcamy do zgłaszania wystąpień, które prezentują wyniki badań empirycznych, refleksje teoretyczne, metodologiczne oraz etyczne związane z badaniem płci, przemocy i stygmatyzacji w codziennych relacjach i interakcjach społecznych.
Przykładowe obszary dyskusji:
– Procesy stygmatyzacji i strategie oporu w interakcjach: jakie mechanizmy społeczne utrwalają stygmatyzację w codziennych interakcjach? W jaki sposób osoby marginalizowane negocjują swoje miejsce w społeczeństwie, tworząc strategie oporu i destygmatyzacji w relacjach z innymi?
– Władza w interakcjach społecznych i instytucjach: jak dynamiki władzy manifestują się w codziennych kontaktach w instytucjach takich jak szkoły, miejsca pracy czy organizacje pozarządowe? W jaki sposób normy płciowe są tam reprodukowane, negocjowane lub podważane przez jednostki i grupy?
– Interakcje a przemoc symboliczna: W jaki sposób przemoc symboliczna ujawnia się w interakcjach interpersonalnych i instytucjonalnych? Jak osoby dotknięte przemocą radzą sobie z jej skutkami w kontekście codziennych relacji?
– Płeć w codziennych interakcjach marginalizowanych grup: Jak normy płciowe kształtują codzienne doświadczenia osób LGBTQ+, osób migranckich, pracujących seksualnie czy doświadczających przemocy? Jak role społeczne i płciowe są rekonstruowane w codziennych kontaktach międzyludzkich?
– Narracje przemocy: Jak osoby doświadczające przemocy konstruują swoje doświadczenia w narracjach? W jaki sposób codzienne interakcje wpływają na te opowieści i jaką rolę odgrywają w nich kulturowe ramy interpretacyjne?
– Intersekcjonalność w interakcyjnych kontekstach: Jak różne osie tożsamości (płeć, klasa, rasa, orientacja seksualna) przenikają się w codziennych relacjach, tworząc specyficzne doświadczenia wykluczenia i strategie radzenia sobie?
– Metody jakościowe w badaniach wrażliwych tematów: Jakie metody badawcze najlepiej oddają złożoność dynamik interakcyjnych związanych z przemocą, stygmatyzacją i oporem? Szczególnie interesują nas podejścia takie jak etnografia, analiza konwersacji, autoetnografia oraz badania wizualne i partycypacyjne.
– Rola badacza: jak płeć, wiek, klasa czy inne cechy badacza wpływają na jego obecność w terenie oraz na sposób, w jaki badane osoby reagują na badania? Jak unikać reprodukcji opresji i nierówności w interakcjach badawczych?
– Wrażliwe tematy a etyka: jak badać przemoc, stygmatyzację i nierówności w ich codziennym, interakcyjnym wymiarze, jednocześnie dbając o etykę i zapewniając bezpieczeństwo uczestnikom badań?
– Interakcyjna dynamika w zespołach badawczych: jak różnorodność w zespołach badawczych wpływa na dynamikę pracy i wyniki badań? Jakie wyzwania i korzyści wynikają z pracy w zespołach o zróżnicowanym zapleczu kulturowym, płciowym i klasowym?
Charakter grupy:
grupa międzysekcyjna
Sekcja Socjologii Jakościowej i Symbolicznego Interakcjonizmu oraz Sekcja Socjologii Płci
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Paweł
Kubicki Uniwersytet Jagielloński
Współautorzy:
Marek Nowak, Uniwersytet im. A. Mickiewicza;
Michał Nowosielski Uniwersytet WSB Merito Gdańsk;
Marcin Gońda Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego
Abstrakt:
W 2016 roku formalnie dokonało się tzw. przejście migracyjne. W jego wyniku Polska po raz pierwszy w swojej nowożytnej historii przyjmuje więcej imigrantów niż wysyła na emigrację swoich obywateli. Zjawisko to, co zrozumiałe, występuje najintensywniej w miastach, szczególnie dużych metropoliach. Z uwagi na fakt, że mamy do czynienia ze stosunkowo nowym zjawiskiem, jego wpływ na procesy urbanizacji nie został jeszcze w pełni dostrzeżony. Pod pewnymi względami możemy mówić tutaj o „latentnej globalizacji”. Z uwagi na procesy długiego trwania ukształtował się silny dyskurs, w ramach którego polskie miasta postrzegane były/są jako półperyferia światowego systemu, będące raczej przedmiotem globalnych procesów, niż aktorem zjawisk. Nieprzerwany wzrost gospodarczy od 30 lat i w następstwie 20 lat członkostwa w UE, znacząco zmieniły sytuację, a polskie miasta zaczęły stawać się także podmiotem procesów globalnych. Dodatkowo, rosnąca atrakcyjność i znaczna poprawa jakość życia sprawiły, że w polskich miastach zaczęła się osiedlać coraz liczniejsza zbiorowość obcokrajowców, którzy stali się „silnikiem” oddolnej globalizacji. Celem grupy tematycznej jest zdiagnozowanie stanu wiedzy i badań nad polskim lub/i środkowoeuropejskim miastem globalizującym się.
Poszukujemy referatów, które w szczególności koncentrować się będę na następujących wątkach tematycznych:
– analizie tego czy i jak migranci zmieniają polskie miasta?;
– analizie miejskich polityk integracyjnych i ich wpływu na funkcjonowanie miast;
– analizie następstw przejścia migracyjnego: takich jak między innymi spowalnianie tendencji depopulacyjnych, ograniczenie skutków starzenia się miast, współobecność kontekstu globalnego w dyskursie lokalnym, zmiany stylu życia pod wpływem społeczności migracyjnych i wzrost rozpoznawalności międzynarodowej itp.
– analizę wyzwań i potencjalnych konfliktów, w tym nowego typu ruchów miejskich typu backlash, wynikającego z (wielokulturowych) konfliktów przestrzennych, rywalizacji o zasoby społeczne (mieszkania socjalne) z migrantami itp.
Charakter grupy:
regularna międzyośrdkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Agata
Bachórz
Uniwersytet Gdański
Współautorzy:
Ewa Kopczyńska
Uniwersytet Jagielloński
Abstrakt:
Współcześnie wielu ludzi doświadcza „uwiedzenia rzemiosłem” (seduction of craft, Makovicky 2020), wiążąc z pracą fizyczną lub manualną nadzieje dotyczące przyszłości, a nawet postrzegając ją jako narzędzie szeroko rozumianej transformacji społecznej, które może pomóc kwestionować zastaną rzeczywistość, redefiniować biografie i pokonywać alienację, przebudowywać stosunki gospodarcze lub rozwiązywać problemy związane ze środowiskowymi kosztami konsumpcji. Zjawisko to obejmuje sytuacje, w których praca rąk – na przykład związana z przygotowywaniem posiłków i produkcją żywności, uprawą roślin i hodowlą zwierząt, renowacją, szyciem czy różnymi formami majsterkowania, zostaje przedefiniowana. Z praktyki wymuszonej przez konieczność lub z działalności zarobkowej przypisywanej tradycyjnie klasom ludowym przekształca się w aktywność czasu wolnego podejmowaną „na poważnie” (serious leisure), czy też projekt tożsamościowy albo samorealizacyjny (w tym również zawodowy). Bywa, że nowe rzemiosło staje się też elementem przebudowy społeczności, projektowanej i realizowanej przez przedstawicieli elit symbolicznych/klas średnich i wyższych (np. warsztaty kulinarne, ogrody społeczne). W tych nowych kontekstach praca rąk, aktywność fizyczna i rzemiosło stają się narzędziami ukierunkowanymi na przyszłość, zarówno na poziomie jednostkowym, jak i kolektywnym. Balkonowa uprawa pomidorów to uprawa zrównoważonego ładu żywnościowego, śrubokręt staje się narzędziem odzyskiwania społecznej kontroli nad produktem, szydełkowanie przywraca równowagę w życiu codziennym, a renowacja mebli obiecuje renowację kapitalizmu. Te nowe translacje praktyk rzemiosła i praktyk cielesnych wprost odwołują się do współczesnych wyzwań, ale też czerpią z dawnych tradycji, odległych kultur, klasowych habitusów.
Zapraszamy do dyskusji na temat swoistego renesansu pracy rąk i ciał:
Dlaczego praca fizyczna staje się atrakcyjna w środowiskach, w których niegdyś jej nie podejmowano na taką skalę?
Dlaczego przypisuje się jej moc spełniania tak wielu obietnic?
Co dzieje się, gdy tego rodzaju praca zostaje przeniesiona do innego kontekstu społecznego?
Jak wówczas zmieniają się tradycyjne rzemiosła i zajęcia?
Jakie nowe narracje towarzyszą pracy manualnej/fizycznej w nowych okolicznościach – co eksponują, co pomijają, co marginalizują?
Co dzieje się z tradycyjnymi kontekstami, w których te zajęcia dotychczas funkcjonowały?
Jakie są szersze konsekwencje strukturalne tych procesów?
Zapraszamy też do zgłaszania wystąpień kwestionujących lub problematyzujących postawioną przez nas tezę.
Charakter grupy:
Sekcja Antropologii Społecznej PTS,
grupa sekcyjna, regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Maja
Biernacka
Uniwersytet w Białymstoku
Współautorzy:
Paweł Starosta,
Uniwersytet Łódzki
Abstrakt:
Współtworzenie i współdzielenie przestrzeni miejskiej. O nowych formach partycypacji obywatelskiej Grupa poświęcona jest nowym formom partycypacji obywatelskiej w przestrzeni miejskiej, również z uwzględnieniem terenów podmiejskich. Sprawa dotyczy długofalowych, kompleksowych strategii i zabiegów na rzecz ich realizacji, jak i poszczególnych działań ze strony indywidualnych, zbiorowych i instytucjonalnych aktorów społecznych funkcjonujących w sferze publicznej oraz niepublicznej, którzy współdzielą te przestrzenie oraz wnoszą wkład w ich tworzenie. Zapraszamy do składania propozycji referatów na temat procesów współtworzenia i współdzielenia zasobów materialnych związanych z tkanką miejską oraz niematerialnych, zwłaszcza wiedzy technicznej i pozatechnicznej, kompetencji organizacyjnych, kulturowych itd. Przedmiotem zainteresowania mogą być również ideologie legitymizujące stanowiska poszczególnych aktorów w zakresie korzystania z tychże zasobów oraz spory dotyczące kształtowania miasta.
Przewidziany jest podział sesji na część polsko- i anglojęzyczną. Co-creation and sharing of urban space. New forms of civic participation The group is dedicated to new forms of civic participation in urban and suburban spaces. It concerns both long-term, comprehensive strategies and efforts to implement them, as well as individual actions on the part of individual, collective and institutional actors operating in public and non-public spheres, who share those spaces and contribute to their creation. Proposals may be submitted on processes of co-creation and sharing of material and immaterial resources related to urban fabric, especially technical and non-technical knowledge, organizational and cultural competences, etc. The subject of interest may also be ideologies legitimizing positions of individual actors with respect to the use of these resources and disputes regarding shaping of the city. The session is planned to be divided into a Polish and an English-language part.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Aneta
Baranowska
Uniwersytet Kazmierza Wielkiego w Bydgoszczy;
Współautorzy:
Małgorzata Stochmal Uniwersytet Wrocławski
Abstrakt:
Problematyka rezyliencji bardzo mocno rezonuje z zagadnieniami ryzyk i niepewności, jakie urzeczywistniają się w naszej codzienności. Rezyliencja pozostaje zdolnością do adaptacji w obliczu trudności i zmian, odgrywa kluczową rolę w budowaniu odporności społecznej, czerpiąc z bogactwa minionych doświadczeń. W dynamicznej rzeczywistości, pełnej nieoczekiwanych wyzwań, konieczność wzmacniania odporności w toku doświadczania wyzwań staje się jednym z najważniejszych celów współczesnych społeczeństw. Zwiększanie tej zdolności na różnych poziomach – indywidualnym, wspólnotowym i systemowym – przyczynia się nie tylko do lepszego radzenia sobie z kryzysami, ale także do kształtowania trwałego dobrobytu i dobrostanu. Kluczowym zagadnieniem jest tu zarówno umiejętność przezwyciężania trudności, jak i rozwijanie potencjału do dalszego rozwoju mimo zmiennych okoliczności. Współczesny świat charakteryzuje się ciągłą zmiennością i wielowymiarowością problemów, z którymi muszą zmierzyć się jednostki, wspólnoty i systemy. Zmiany klimatyczne, postępująca urbanizacja, globalizacja, a także nagłe kryzysy, takie jak pandemie czy konflikty zbrojne, stanowią tylko niektóre z wyzwań, które wymagają elastyczności i zdolności adaptacyjnych. W tej rzeczywistości rezyliencja pojawia się jako kluczowa strategia pozwalająca na radzenie sobie z dynamicznymi przemianami. Podmioty rezylientne potrafią wykorzystać doświadczenia kryzysowe jako impulsy do nauki i zmiany, wzmacniając swoje kompetencje i zasoby wewnętrzne. Kluczowymi elementami rezyliencji są tutaj poczucie sprawczości, refleksyjność, intencjonalność, zdolność podejmowania decyzji, zdolność regulacji emocji oraz wsparcie społeczne. Podmioty rezylientne charakteryzują się zdolnością do mobilizacji zasobów, takich jak solidarność, współpraca oraz zaufanie, co umożliwia im skuteczniejsze przeciwdziałanie zagrożeniom i wykorzystywanie pojawiających się szans. W tym kontekście kluczowe staje się inwestowanie w edukację, rozwój kapitału społecznego oraz budowanie inkluzywnych struktur decyzyjnych. Rezyliencja stanowić może fundament współczesnych strategii radzenia sobie z wyzwaniami oraz budowania trwałego dobrobytu i dobrostanu. Zapraszamy do zgłaszania wystąpień wokół fenomenu rezyliencji w warunkach niepewności, czynników wpływających na tworzenie dobrobytu i dobrostanu, radzenia sobie z kryzysami na poziomach od indywidualnego po systemowy. Zachęcamy do eksplorowania tematyki wyzwań społecznych i poszukiwania dla nich rozwiązań.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
sekcja socjologicznych probl bez nar
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Zuzanna
Brunarska
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Ewa Cichocka,
Humboldt Universität zu Berlin
Abstrakt:
Członkowie mniejszości etnicznych, rasowych czy religijnych z reguły są bardziej niż przedstawiciele grup większościowych świadomi istnienia nierówności na tle etnicznym/rasowym/religijnym jako osoby, które z większym prawdopodobieństwem osobiście doświadczyły dyskryminacji, która często leży u podłoża tych nierówności. Członkowie większości rzadziej spotykają się z przejawami dyskryminacji – zarówno indywidualnej jak i strukturalnej – na tle swojego pochodzenia i mogą nie zdawać sobie sprawy z istnienia nierówności, a tym bardziej dyskryminacji, w społeczeństwie. Mogą także wypierać ich istnienie, by uniknąć negatywnej oceny grupy własnej. Świadomość istnienia nierówności i postrzeganie jej źródeł, w tym świadomość istnienia dyskryminacji, często jest badane z perspektywy grup marginalizowanych. Perspektywa grup uprzywilejowanych pozostaje stosunkowo mało zbadana. Tymczasem świadomość istnienia nierówności i dyskryminacji w społeczeństwie jest konieczna, by móc przeciwdziałać ich negatywnym skutkom dla przedstawicieli mniejszości i tym samym przyczyniać się do większej równości i spójności społecznej. Sposób postrzegania sytuacji mniejszości przez większość nie tylko wpływa na funkcjonowanie grup mniejszościowych, ale i kształtuje samoidentyfikację przedstawicieli mniejszości i wpływa na ich poczucie przynależności oraz wybory tożsamościowe. Badanie postrzegania funkcjonowania mniejszości przez większość pozwala lepiej zrozumieć sytuację przedstawicieli mniejszości, w tym migrantów, i trudności, z którymi się mierzą na co dzień oraz związane z nimi procesy integracyjne. Pytania dotyczące postrzegania nierówności i dyskryminacji mniejszości przez grupę większościową były badane na gruncie amerykańskim, gdzie skupiały się przede wszystkim na różnicach rasowych. Stosunkowo niewiele wiadomo natomiast o percepcji nierówności na tle etnicznym i religijnym, w szczególności poza kontekstem amerykańskim, w tym w Europie.
W ramach tej grupy tematycznej chcemy przyjrzeć się perspektywie większości – na ile członkowie grupy większościowej dostrzegają nierówności na tle etnicznym/rasowym/religijnym czy związanym z migranckim pochodzeniem; jak je uzasadniają, w tym na ile postrzegają istniejące nierówności jako efekt istniejącej w społeczeństwie dyskryminacji. Szczególnie interesują nas badania przyglądające się tym kwestiom na dotąd stosunkowo słabo przebadanym gruncie europejskim, w tym w szczególności w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, która stosunkowo niedawno doświadczyła wzrostu różnorodności społecznej związanego z rosnącą imigracją.
Do udziału w tej grupie tematycznej zapraszamy badaczy, których badania wpisują się w następujące obszary:
– postrzeganie i uzasadnianie nierówności na tle etnicznym/rasowym/religijnym/związanym z migranckim pochodzeniem w europejskich społeczeństwach, w tym polskim;
– postrzeganie roli dyskryminacji indywidualnej, instytucjonalnej i strukturalnej w wytwarzaniu tych nierówności w różnych sferach życia (np. na rynku pracy, rynku mieszkaniowym, w edukacji, ochronie zdrowia czy sporcie);
– czynniki wpływające na postrzeganie tych nierówności i na sposoby ich uzasadniania, w tym na postrzeganie/świadomość istnienia różnych rodzajów dyskryminacji (indywidualnej, statystycznej, instytucjonalnej, strukturalnej etc.);
– skutki postrzegania funkcjonowania mniejszości przez większość na sposoby identyfikowania się, poczucie przynależności, procesy integracyjne, szanse życiowe i inne obszary życia mniejszości, w tym skutki braku świadomości wśród grupy większościowej istnienia nierówności/dyskryminacji na tle etnicznym/rasowym/religijnym/związanym z migranckim pochodzeniem dla funkcjonowania w społeczeństwie przedstawicieli mniejszości;
– postrzeganie funkcjonowania grup mniejszościowych, w tym procesów integracyjnych nowo przybyłych grup, w europejskich społeczeństwach przez przedstawicieli większości.
Charakter grupy:
Grupa Tematyczna Sekcji Socjologii Etniczności
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Elżbieta Kolasińska
Uniewersytet Gdański
Współautorzy:
Joanna Szalacha -Jarmużek
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń
Abstrakt:
Pieniądz, jako fundamentalny element mobilnych społeczeństw, podlega ciągłym przemianom, zarówno w swojej materialnej formie, jak i w społecznych znaczeniach, jakie mu przypisujemy. Praktyczny środek wymiany dóbr i usług, z czasem przekształcił się w złożony fenomen społeczny, obarczony głębokimi znaczeniami kulturowymi i symbolicznymi. Jego rola wykracza daleko poza czysto ekonomiczną sferę, wpływając na nasze tożsamości, relacje i postrzeganie świata. Ostatnie kilkanaście lat przyniosło wyjątkowo dynamiczne zmiany związane z globalizacją, dematerializacją pieniądza i nowymi możliwościami technologiczno-infrastrukturalnymi. Generują one szereg nowych pytań badawczych, które wymagają nowego podejścia w ramach badań socjologii ekonomicznej, socjologii konsumpcji i innych pokrewnych – jakie są społeczne konsekwencje tych przemian, w jaki sposób nowe formy pieniądza wpływają na nierówności społeczne, konsumpcjonizm i relacje międzyludzkie, jakie są implikacje kulturowe, polityczne i etyczne związanych z nimi procesów?
Jesteśmy zainteresowani nowymi wglądami w te przemiany, ze szczególnym uwzględnieniem nowych społecznych charakterystyk gospodarowania i zarządzania środkami wymiany wartości.
Interesują nas:
• socjologiczne analizy nowych form pieniądza: od bezgotówki po kryptowaluty, a także analiza nowych instrumentów finansowych i ich wpływu na relacje społeczne i gospodarcze.
• analiza społecznych znaczeń pieniądza: zrozumienie, jak zmienia się społeczne postrzeganie pieniądza w kontekście globalizacji, konsumeryzmu i nierówności społecznych.
• badanie mechanizmów legitymizacji pieniądza: zidentyfikowanie procesów społecznych i instytucjonalnych, które nadają pieniądzowi lub jego alternatywnym formom wartość i zaufanie.
• ocena wpływu nowych technologii na gospodarkę pieniężną: analiza wpływu cyfryzacji, sztucznej inteligencji i blockchain na funkcjonowanie systemów społeczno-gospodarczych i zarządzanie finansami na poziomie mikro i mezo.
Charakter grupy:
grupa Sekcji Socjologii Ekonomicznej
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Małgorzata
Sikorska
Uniwersytet Warszawski,
Współautorzy:
Paula Pustułka – Uniwersytet SWPS w Warszawie,
Abstrakt:
Wybory rodzinne, które obejmują praktyki romantyczne i małżeńskie, intencje i decyzje prokreacyjne wraz z praktykami rodzicielstwa, a także praktyki międzypokoleniowe, stanowią kluczowe pole dla badania zarówno społecznej spójności, jak i społecznych napięć i zmiany. Z jednej strony, w kolejnych kohortach Polek i Polaków utrzymuje się aspiracja do standardowego modelu życia w obszarze rodzinnym, co oznacza deklarowaną i zwykle realizowaną chęć posiadania męża/żony oraz dzieci, a także silne przywiązanie do solidarności międzypokoleniowej. Z drugiej strony, wśród młodych wchodzących w dorosłość u progu trzeciej dekady XXI wieku częściej pojawiają się postawy kwestionujące przystawalność standardowej rodzinności do współczesnego świata. Młodzi mają mniejsze zaufanie do instytucji małżeństwa, a ich intencje prokreacyjne są ambiwalentne lub programowo antynatalistyczne. W dyskursie medialnym pojawiają się zarówno treści normalizujące kohabitację i bezdzietność, jak i alarmistyczne sugestie, że preferowaną obecnie przez młodych ludzi formą życia małżeńsko-rodzinnego jest układ „para i pies”. Chcemy podjąć socjologiczne rozważania nad dyskursywnymi, społecznymi i jednostkowymi znaczeniami wyborów rodzinnych kolejnych pokoleń. Szczególnie jest dla nas interesujące to, na ile obecna rzeczywistość (wielo)kryzysów jest punktem odniesienia dla indywidualnych wyborów w sferze życia rodzinnego. Zamierzamy kontynuować i rozwijać rozważania rozpoczęte w grupie, którą zorganizowałyśmy podczas Zjazdu PTS w Warszawie, której efektem były trzy numery specjalne (dwa w Social Policy Issues, jeden w Journal of Family Studies). Zapraszamy do zgłaszania referatów autorki i autorów prowadzących badania dotyczące tego, jak różne pokolenia i kohorty Polek i Polaków praktykują i postrzegają swoje życie rodzinne. Ciekawi nas, na ile powielanie bądź odrzucanie postaw poprzednich pokoleń wobec małżeństwa i rodzicielstwa wpływa na spójność oraz napięcia i zmianę w obszarze rodzinności.
Zapraszamy do refleksji na temat tego, jak wybory jednostek w kolejnych pokoleniach są kształtowane przez czynniki makrostrukturalne (np. ekonomia, w tym rynek pracy; uwarunkowania polityczne i legislacja; zagrożenia globalne, w tym kwestie klimatyczne, konflikty zbrojne) oraz dyskursy publiczne, zwłaszcza te, które rozpoznają nowe trendy i ruchy społeczne popularyzowane w mediach społecznościowych. Zjawiska te, zarówno radykalne i progresywne (np. koreańskie 4B, japońskie fur babies, celebracja celibatu przez ruch boy/girlsober, etc.), jak i postulujące powrót do tradycji (np. ruch tradwife) mogą stanowić ważne punkty odniesienia dla wyborów romantycznych i rodzinnych młodego pokolenia.
Zachęcamy do dyskutowania następujących zagadnień (nie jest to oczywiście lista zamknięta):
– Szeroko rozumiane wpływy norm i wartości, dyskursów i mediów społecznościowych, polityki, warunków ekonomicznych, (wielo)kryzysów na decyzje i praktyki rodzinne Polek i Polaków z różnych pokoleń/kohort/w różnym wieku/na różnych etapach życia. Interesują nas zarówno perspektywy wybranych grup społecznych, jak i analizy porównawcze.
– Wybory rodzinne w praktyce – strategie jednostek z różnych pokoleń w obliczu wymienionych wyżej czynników np. alternatywne modele życia małżeńsko-intymnego; kohabitacja; rola zwierząt w życiu par i rodzin; intencje prokreacyjne; praktyki rodzicielskie; relacje międzypokoleniowe.
– Nowe zjawiska dyskursywne (szczególnie w mediach społecznych) jako przyczynek do dyskusji o wyborach romantycznych i intymnych, zwłaszcza w ujęciu genderowym. Intersekcjonalne analizy rodzinności uwzględniające nakładanie się tożsamości ramujące wybory jednostek np. analizy rodzinności z uwzględnieniem przynależności pokoleniowej, wieku, płci, seksualności, klasy społecznej, etniczności etc.
– Wybory rodzinne w ujęciu interdyscyplinarnym np. demograficzne determinanty dzietności; sprawstwo reprodukcyjne; bezdzietność z wyboru; solidarność międzypokoleniowa.
Charakter grupy:
grupa Sekcji Socjologii Życia Rodzinnego i Intymności
międzyośrodkowa regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Katarzyna
Andrejuk
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Współautorzy:
Tatiana Kanasz, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej
Aleksandra Winiarska, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój badań migracyjnych w Polsce. Jest to związane z coraz liczniejszą obecnością migrantów zarobkowych oraz edukacyjnych, napływem uchodźców wojennych, postępującą dywersyfikacją etniczno-narodową społeczności imigranckich w Polsce. Jednocześnie w innych obszarach życia społecznego mamy do czynienia z wieloma przełomowymi zjawiskami, które zmieniają współczesne migracje. Rośnie znaczenie cyfryzacji i sztucznej inteligencji. Nowe formy współpracy międzynarodowej i porozumień regionalnych dają możliwości uzyskiwania specjalnych statusów pobytowych, ale też generują nowe kryzysy. Medialną uwagę przyciągają kulturowe wymiary migracji, zderzenia różnych wartości i wyłaniający się synkretyzm kulturowy. Prowadzenie badań migracyjnych w tych warunkach stanowi zarówno wyzwanie, jak i szansę na nowe formuły wyjaśnień naukowych. Prowadzone liczne badania empiryczne oferują ważne innowacje koncepcyjne oraz metodologiczne. Mogą one być wykorzystywane w kolejnych projektach badawczych, prowadzonych nie tylko w Polsce, ale i innych krajach. Sesja będzie poświęcona nowym kierunkom teoretycznym oraz metodologicznym w badaniach migracyjnych z perspektywy nauk społecznych w Polsce. Obejmie prezentacje analizujące imigrację do Polski, jak też emigrację Polaków za granicę. Jakie nowe pojęcia oraz perspektywy wyjaśniające proponują badacze migracji? Jak badania migracyjne zyskują nowe możliwości diagnozowania rzeczywistości społecznej dzięki udoskonaleniom metodologicznym oraz nowatorskim technikom badań? Zapraszamy do zgłaszania zarówno referatów empirycznych, jak i teoretycznych, które wskażą innowacje w obszarze badań migracyjnych oraz ich potencjał, również dla innych subdyscyplin socjologii.
Charakter grupy:
grupa regularna
grupa Sekcji Socjologii Migracji
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Magdalena
Jelonek
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Współautorzy:
Jolanta Perek-Białas, Uniwersytet Jagielloński
Barbara Worek, Uniwersytet Jagielloński
Abstrakt:
W dynamicznie zmieniającym się środowisku społeczno-gospodarczym polski rynek pracy stoi w obliczu istotnych wyzwań, związanych m.in. z niedoborem wykwalifikowanych pracowników, zmianami demograficznymi, transformacją technologiczną, a także rosnącym znaczeniem kompetencji cyfrowych i miękkich. Proponowana grupa tematyczna pt. „Polski rynek pracy w obiektywie danych sondażowych: kompetencje, kwalifikacje i wyzwania przyszłości” stanowi platformę do wymiany wiedzy na temat zagadnień dotyczących współczesnego rynku pracy, bazując na analizie danych pochodzących z badan, w tym sondaży społecznych. Do udziału zapraszamy badaczy/badaczki pracujących z danymi zgromadzonymi w oparciu o uznane badania sondażowe takie jak, np. Bilans Kapitału Ludzkiego w Polsce (BKL), Międzynarodowe Badanie Kompetencji Dorosłych (PIAAC), Europejski Sondaż Społeczny (ESS), Badanie Zdrowia, Starzenia się Populacji i Procesów Emerytalnych „SHARE: 50+ w Europie” oraz innych, a także badaczy, którzy stosują inne metody badawcze (w tym jakościowe), które umożliwiają pogłębioną analizę wyników badań sondażowych. Zachęcamy także do wystąpień, w ramach których polski rynek pracy będzie prezentowany na tle innych, np. europejskich rynków pracy. Do udziału w grupie tematycznej zapraszamy także osoby i ekspertów pracujących w instytucjach publicznych, które analizują trendy na rynku pracy z punktu widzenia planowanych rozwiązań polityk publicznych, zajmujących się też ewaluacją realizowanych rozwiąń dla społeczeństwa. Celem grupy jest analiza procesów, trendów i wyzwań stojących przed polskim rynkiem pracy oraz omówienie, jak dane sondażowe mogą pomóc w lepszym zrozumieniu tych zagadnień. Przykładowe obszary tematyczne i zagadnienia poruszane w grupie:
1. Kompetencje i kwalifikacje na polskim rynku pracy (np. potrzeby kompetencyjne, luki, niedopasowania, poziom kompetencji, rola kwalifikacji formalnych vs. nieformalnych, rola i skuteczność systemu edukacji formalnej w kształtowaniu kompetencji istotnych z punktu widzenia rynku pracy, migranci a podaż kompetencji, kompetencje w perspektywie pokoleniowej, rozwój kompetencji i uczenie się przez całe życie)
2. Rynek pracy – kluczowe trendy i wyzwania (np. globalne i lokalne megatrendy na rynku pracy: globalizacja, automatyzacja i robotyzacja, transformacja ekologiczna i cyfryzacja, zmiany demograficzne a rynek pracy)
3. Nierówności na polskim rynku pracy (np. elastyczność i prekaryzacja pracy, zatrudnienie grup marginalizowanych, dyskryminacja w pracy, nierówności płacowe, nierówności w sektorach zawodowych, nierówności w ujęciu regionalnym, bariery wejścia na rynek pracy osób bez doświadczenia zawodowego, praca w gospodarce platformowej (gig economy) jako nowa forma zatrudnienia)
4. Praca a tożsamość i kultura (np. praca a tożsamość, rola pracy w kształtowaniu poczucia przynależności społecznej i zawodowej, oczekiwania wobec pracy w różnych pokoleniach, równowaga między pracą a życiem prywatnym, dobrostan psychiczny pracowników, well-being w miejscu pracy, zawody jako symbol statusu społecznego i prestiżu, kultura organizacyjna a tożsamość i zaangażowanie pracowników, praca w kontekście ról społecznych i rodzinnych, praca jako przestrzeń realizacji wartości).
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Kamilla
Dolińska
Uniwersytet Wrocławski
Współautorzy:
Ewa Michna, Uniwersytet Jagielloński
Michał Łyszczarz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Abstrakt:
Próby określenia charakteru struktury etnicznej społeczeństwa oraz liczebności poszczególnych grup składających się na nią, budzą zawsze duże emocje tak ze strony władz państwowych i przedstawicieli większości, jak i mniejszości. Choć spisy powszechne ludności są uważane za jedno z podstawowych źródeł informacji na temat populacji danego kraju i jego zróżnicowania etnicznego (odnoszonego do narodowości i tożsamości etnicznej jednostki, rasy, używanego języka, wyznania religijnego, kraju urodzenia oraz posiadanego obywatelstwa/obywatelstw), nie są wolne od tych emocji – zarówno jeśli chodzi o ich przygotowanie, przebieg, jak i uzyskane rezultaty.
Dyskusje i kontrowersje dotyczące tych kwestii pojawiły się już w naszym kraju w związku ze spisem ludności przeprowadzonym w 2002 r., w 2011 r. oraz w 2021 r. Dotyczyły one liczby i sformułowań pytań o tożsamość etniczną oraz język, stosowanej metodologii spisowej oraz publikacji ich wyników. Przedstawiciele mniejszości narodowych uważają, że problemy zaistniałe w trakcie przygotowania do kolejnych spisów, ich realizacja i metodologia opracowania jego wyników podważała zasadność otrzymanych rezultatów oraz ich wykorzystanie do realizacji przepisów Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z 2005 r.
Celem obrad proponowanej grupy będzie zatem, przedyskutowanie wyników etnicznych i językowych spisu ludności z 2021 roku w Polsce oraz reakcji przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych na te wyniki. Jednocześnie proponujemy przyjrzenie się wynikom i dyskusjom toczącym się wokół ostatniego spisu w kontekście poprzednich badań mających miejsce w 2002 i w 2011 roku.
Tematyka i charakter proponowanej grupy nawiązują do tych, które zostały zorganizowane po spisie 2002 r. w trakcie OZS w Poznaniu w 2004 r., po spisie w 2011 r. w trakcie OZS w Szczecinie w 2013 r. oraz po spisie w 2021 roku w trakcie OZS w Warszawie w 2022 roku. Ich efektem była każdorazowo publikacja zbiorowa na ten temat wydana w ramach serii pozjazdowej.
Charakter grupy:
Grupa Sekcji Socjologii Etniczności i Sekcji Antropologii Społecznej;
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Teresa
Zbyrad
UMCS
Współautorzy:
Hubert Kaszyński Uniwersytet Jagielloński
Włodzimierz Piątkowski (UMCS)
Abstrakt:
Zagadnienie zdrowia psychicznego nabiera szczególnego znaczenia w świecie, w którym kryzys stał się zjawiskiem nie tyle odgraniczającym okresy względnej stabilizacji, ile wyznaczającym naszą codzienność – określaną jako permakryzysową. Warunki życia w „społeczeństwie kryzysu i ryzyka” ujawniły nie tylko drastycznie rosnące dysproporcje w korzystaniu oraz dostępie do usług i instytucji odpowiedzialnych za zdrowie psychiczne, ale też postawiły nowe wyzwania przed organizacjami tworzącymi sektor zdrowia oraz szeroko rozumianej pomocy społecznej. Należy przy tym podkreślić, że choroby i zaburzenia psychiczne – szczególnie po okresie pandemii COVID-19 – są w Europie pierwszą przyczyną niepełnosprawności. Fakt ten dowodzi m.in. konieczności dalszego, konsekwentnego poszukiwania nowych teorii, metodologii oraz skutecznych praktyk z zakresu polityki społecznej a także wzorcowych rozwiązań organizacyjnych ograniczających / znoszących / bariery, które utrudniają planowanie i realizację działań dotyczących zdrowia psychicznego przypisywanych medycynie wraz z równoczesnym wdrażaniem strategii „pozamedycznych” odwołujących się do szeroko rozumianych orientacji środowiskowych. Niezależnie od tego pilną potrzebą jest kreowanie i praktyczna aplikacja„polityk gotowości” pożądanych w sytuacjach katastrof humanitarnych, chroniących oraz wzmacniających zdrowie psychiczne w zagrożonych populacjach. W konsekwencji takich działań system ochrony zdrowia powinien posiadać zdolność restrukturyzacji (rezyliencji), w sytuacjach nagłego zagrożenia, winien gwarantować zdolność do współpracy i umiejętność kooperatywności przy świadomości posiadania prawnych gwarancji wsparcia ze strony władz i decydentów w sferze tworzenia i realizacji polityki gotowości (protekcjonizm). Ważnym punktem odniesienia planowanej sesji jest wymiana poglądów i dyskusja z uwzględnieniem perspektywy teoretycznej i aplikacyjnej / socjotechnicznej/ przyjmowanej we współczesnej europejskiej socjologii zdrowia i medycyny oraz na obszarze pracy socjalnej, w tym w szczególności refleksja nad :
a) instytucjonalnymi zasobami warunkującymi prawidłowe funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia psychicznego,
b) możliwościami oraz zasadami współpracy i współdziałania między pracownikami służb medycznymi oraz specjalistami pomocy społecznej, w tym pracownikami socjalnymi, jak również:
c) wstępne sformułowanie i zdefiniowanie treści rekomendacji dla międzyorganizacyjnej oraz międzysektorowej polityki w zakresie zdrowia psychicznego i dobrostanu. Planowana dyskusja powinna uwzględniać nowe modele kreowania prozdrowotnych rozwiązań we współdziałaniu z reprezentacjami środowisk lokalnych, jak również – z godnie z nurtem service users involvement – grupami osób z doświadczeniami zaburzeń zdrowia psychicznego. Sesja umożliwiając wielowymiarową i wielowątkową debatę nad zdrowiem psychicznym w realiach „społeczeństwa kryzysu” proponuje i promuje rozwój model efektywnego systemu jego promocji i ochrony. Formalnym punktem odniesienia dla Organizatorów i Uczestników naszej Sesji w czasie obrad proponowanej Grupy tematycznej są m.in. rekomendacje dotyczące wsparcia i poprawy dostępu do leczenia zdrowia psychicznego i opieki nad osobami dotkniętymi zaburzeniami mentalnymi zawarte w podrozdziale 2.5. Synopsis report for the Commission communication on a comprehensive Approach to Mental Health .
Wstępna propozycja tematyki obrad :
1. Choroby psychiczne i zaburzenia mentalne w klasycznej polskiej socjologii medycyny.
2. Definicje i redefinicje zdrowia psychicznego
3. Zdrowie psychiczne i jego zagrożenia w społeczeństwie kryzysu
4. Stare i nowe choroby na obszarze zdrowia psychicznego
5. Funkcjonalność i dysfunkcjonalność systemu ochrony zdrowia psychicznego
6. Holistyczne zdrowie , holistyczne zdrowienie – o potrzebie kooperacji fachowo pomagających
7. Współczesne wyzwania i prognozy dotyczące zdrowia psychicznego
Charakter grupy:
grupa międzysekcyjna
Sekcji Socjologii Zdrowia i Medycyny;
Sekcji Pracy Socjalnej
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Elżbieta
Korolczuk
Uniwersytet Warszawski i
Uniwersytet Södertörn
Współautorzy:
Beata Kowalska, Uniwersytet Jagielloński
Abstrakt:
Pojęcie polikryzysu nie jest nowa. Już w 1994 r. Rosi Braidotti, Ewa Charkiewicz i współautorki
wskazywały, że świat stoi w obliczu wielu powiązanych ze sobą kryzysów, takich jak degradacja środowiska i zmiany klimatyczne, wzrost nierówności społecznych i niesprawiedliwości ekonomicznej oraz wciąż istniejące nierówności związane z płcią, rasą i pochodzeniem etnicznym. W ostatniej dekadzie doszły też kryzysy o charakterze zdrowotnym (pandemia Covid 19) i politycznym (wzrost politycznego znaczenia skrajnej prawicy i partii populistycznych). Te wyzwania wymagają wzmożonej mobilizacji ze strony ruchów społecznych, organizacji i zwykłych obywatelek i obywateli: w polskim kontekście doprowadziły do masowych demonstracji, powstawania nowych grup i ruchów oraz nasilenia współpracy, m.in. między ruchem ekologicznym a feministycznym. W kontekście narastającego polikryzysu aktywizm skupiony na rozwiązywaniu pojedynczych problemów wydaje się niewystarczający, w związku z tym pojawiają się nowe formy (współ)działania i nowe ramy interpretacji, które pozwalają powiązać ze sobą problemy, które w publicznym odbiorze postrzegane są jako odrębne. Przykładem mogą być ruchy ekologiczne, które zamiast koncentrować się na wąsko ochronie środowiska, w większym stopniu współpracują z organizacjami działającymi na rzecz sprawiedliwości społecznej, ponieważ kwestia praw pracowniczych czy równość płci są ściśle powiązane z problemami degradacji środowiska i zmianami klimatu. Coraz powszechniejsza jest świadomość, że społeczna i polityczna zmiana wymaga zintegrowanego podejścia, w którym rozwiązania jednego problemu przecinają się z rozwiązaniami innych. Ta ewoluująca perspektywa odzwierciedla potrzebę intersekcjonalności jako zasady przewodniej w rozwiązywaniu globalnych wyzwań. W ramach panelu chcemy przyjrzeć się temu, jak ruchy społeczne w Polsce i na świecie reagują na nakładające się na siebie różne wymiaru kryzysu, jak definiują wyzwania które przed nimi stoją i jak działają w świecie, w którym aktywistkom i aktywistkom brakuje nie tylko wpływu, władzy i zasobów, ale też nadziei na przyszłość.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Agnieszka
Kołodziej-Durnaś
Uniwersytet Szczeciński
Współautorzy:
Iwona Królikowska, Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni
Abstrakt:
Socjologiczna refleksja nad problematyką morską dotąd charakteryzowała się pewnym rozproszeniem. Pierwszą jej część można było odnaleźć w subdyscyplinach socjologii, takich jak socjologia pracy czy socjologia organizacji; tu zmieściły się badania dotyczące „ludzi morza”: zawodów morskich, społecznych ram gospodarki morskiej, ale także specyfiki pracy na statku, funkcjonowania społeczności morskich na lądzie oraz rodzin marynarzy i rybaków. Druga część tej refleksji zbliżała się do socjologii miasta i humanistycznych studiów nad kulturą; tutaj trzeba wyróżnić liczne badania nad miastami portowymi, ideami, formami symbolicznymi oraz narracjami towarzyszącymi morskości. Przez lata rozproszona socjologia morska staje zatem przed co najmniej dwoma istotnymi zadaniami.
Pierwszym jest kontynuacja jej instytucjonalizacji i integracji, tworzenia pola, w którym wymienione nurty mogą zaistnieć na wspólnej orbicie pod powszechnie uznawaną nazwą (maritime sociology, socjologia morska) i przenikać się nawzajem z pożytkiem poznawczym. W Polsce socjologia morska została już częściowo zinstytucjonalizowana dzięki wysiłkom szczecińskich i gdańskich badaczy (m. in. prof. Ludwika Janiszewskiego) rozpoczętym około 60 lat temu. W ostatnich kilku latach uczeni z różnych krajów, zwłaszcza Polski i Niemiec, podejmują próby konsolidacji. Tematyka morska została wprowadzona na agendę Europejskiego Towarzystwa Socjologicznego (sesje na konferencjach w Lizbonie 2009, Genewie 2011, Turynie 2013 i Pradze 2015, Manchesterze 2019 i Barcelonie 2021, Porto 2024), do programu Ogólnopolskich Zjazdów Polskiego Towarzystwa Socjologicznego w Szczecinie (2013), Gdańsku (2016) i Wrocławiu (2019), Warszawie (2022) a także Kongresu Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego w Trewirze (2014). Trzeba również uwzględnić zrealizowaną w ramach współpracy polsko-niemieckiej ideę serii wydawniczej „International Studies in Maritime Sociology” w wydawnictwie Brill pod redakcją Agnieszki Kołodziej-Durnas, Marie Grasmeier i Franka Sowy. Ukazały się dotychczas trzy tomy w serii.
Zadaniem drugim, nieodzownym u progu drugiej ćwierci XXI wieku, staje się poszerzanie pola socjologii morskiej o perspektywę studiów środowiskowych, co pociąga za sobą uwzględnienie kategorii sustainability – zrównoważonego rozwoju. Badacze prowadzą namysł nad tym, jakie zrównoważone podejścia do zarządzania zasobami morskimi mogą je zabezpieczyć dla przyszłych pokoleń i przynieść długoterminowe korzyści, zarówno społeczne, jak ekonomiczne i ekologiczne. Kontekst dla takich badań tworzą zmiany klimatyczne, wykorzystanie nowoczesnych technologii (np. energii wiatrowej z farm morskich), narodziny błękitnej gospodarki (minimalizującej wpływ na środowisko). W tych aspektach socjologia morza potrzebuje otwarcia transdyscyplinarnego i współpracy, z jednej strony, z ekspertami w dziedzinie blue economy, a z drugiej – z antropologami i kulturoznawcami zainteresowanymi blue humanities (blue studies) czy zaangażowanymi w tzw. ocean literacy – promocję świadomości morskiej.
Poświęcony socjologii morskiej panel proponujemy jako przestrzeń do dyskusji nad instytucjonalizacją i nowymi „niebieskimi” wyzwaniami badań morskich w Polsce i zagranicą.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Jacek
Burski Uniwersytet Wrocławski
Współautorzy:
Katarzyna Waniek, Uniwersytet Łódzki
Abstrakt:
W obliczu nakładających się kryzysów ostatnich lat (interlinked crises) stawiamy pytanie o znaczenie doświadczenia biograficznego zarówno w kontekście nagłych wstrząsów o charakterze egzogennym (pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, do pewnego stopnia kryzys inflacyjny), jak i długotrwałych problemów dotykających poszczególne obszary życia społecznego (np.: chroniczny kryzys usług publicznych odczuwany zarówno przez pracowników jak i odbiorców tych usług). Zakładamy, że makrostukturalne zjawiska o charakterze kryzysowym – często związane z poczuciem bezładu niepewności — mogą być rozpatrywane w kategoriach biograficznych punktów zwrotnych (Mrozowicki, Burski 2024). Jednocześnie jesteśmy zainteresowani sytuacją odwrotną, w której nie tylko nie mamy do czynienia z reorientacją biograficzną (metamorfozą) czy wzmocnieniem przedkryzysowych procesów i mechanizmów, ale z brakiem wyraźnego piętna kryzysu w biografiach badanych.
Do udziału w grupie zapraszamy badaczki i badaczy zajmujących się materiałami biograficznymi (biograficznym wywiadem narracyjnym, pamiętnikami, historią mówioną oraz innymi rodzajami danych, w których pojawiają się wątki biograficzne), którzy odnajdują w swoim materiale wątki kryzysowe dotyczące różnych obszarów doświadczenia (pola pracy, relacji z Innymi, zaangażowania społecznego, itd.).
Szczególnie interesują nas następujące tematy: powiązanie kryzysów makro z mikropoziomem biograficznych doświadczeń, mechanizmy nadawania i odmawiania znaczenia kryzysom społecznym, mechanizmy wypracowania i ewentualnej zmiany strategii radzenia sobie z kryzysami, wpływ kryzysu społecznego na struktury procesowe (zwiększenie potencjałów trajektoryjnych, doświadczanie cierpienia, wprowadzanie elementów nieładu biograficznego).
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Michał
Bujalski Uniwersytet Warszawski,
Współautorzy:
Justyna Klingemann (WIM-PIB)
Abstrakt:
Ryzyko i niepewność stały się jednymi z kluczowych przedmiotów zainteresowania współczesnych nauk społecznych, a ich znaczenie stale wzrasta w obliczu dynamicznych przemian o charakterze globalnym. Pytania o naturę ryzyka, jego społeczne konstruowanie oraz kulturowe różnice w postrzeganiu i rozumieniu ryzyka wpłynęły na sposób myślenia o przyszłości. Przekłada się to na liczne badania empiryczne i rozwój koncepcji teoretycznych, które czynią z ryzyka kluczową kategorię analityczną. Wokół tej kategorii koncentrują się regulacje, systemy zarządzania oraz dyskursy eksperckie, a jej obecność przenika niemal wszystkie aspekty współczesnego życia społecznego.
Ewolucja struktur zarządzania związanych z niepewnością – w świecie pełnym nieprzewidywalnych zdarzeń, złożoności i wzajemnych zależności – prowadzi do selekcji zagadnień uznanych za istotne, podczas gdy inne kwestie są ignorowane lub marginalizowane. Globalne ocieplenie, zanieczyszczenie środowiska, zmiany technologiczne, bioinżynieria, zagrożenia związane ze „stylami życia”, epidemie, pandemie, zagrożenia hybrydowe i konflikty zbrojne, migracje, oraz katastrofy naturalne i humanitarne – to tylko wybrane tematy dominujące w mediach, debatach publicznych i politykach zarządzania ryzykiem. Współczesne społeczeństwa mierzą się z ryzykami o charakterze zarówno globalnym i systemowym, jak i tymi, które dotykają jednostek w ich codziennym życiu. Nie tylko żyjemy w „społeczeństwie ryzyka”, ale zajmujemy się jego zarządzaniem w niemal każdym aspekcie naszego życia.
Ale czym właściwie jest ryzyko? Czy można je traktować jako obiektywne zjawisko, czy raczej jako społeczny konstrukt? Z perspektywy risk science, ryzyko bywa definiowane jako rzeczywiste zdarzenie o określonym stopniu prawdopodobieństwa lub obiektywne zagrożenie, które można mierzyć, analizować i przewidywać. Natomiast w ujęciu socjologicznym ryzyko jest traktowane jako zjawisko kulturowo zapośredniczone i społecznie konstruowane, którego sposoby wytwarzania, selekcji i interpretacji poddają się systematycznej obserwacji i analizie. Czynniki kulturowe wpływające na indywidualne postrzeganie ryzyka znajdują swoje odbicie również na poziomie zbiorowym – w politykach publicznych, regulacjach oraz oczekiwaniach wobec ich skuteczności.
Bezpieczeństwo, tradycyjnie postrzegane jako stan wolny od zagrożeń, nabiera bardziej dynamicznego i relacyjnego charakteru. W zmieniających się warunkach społecznych i technologicznych bezpieczeństwo wymaga ciągłego negocjowania i redefiniowania. To, co uznajemy za „bezpieczne”, często odnosi się jedynie do akceptowalnego lub tolerowanego ryzyka. Podobnie, kryzysy – zarówno przewidywalne, jak i niespodziewane – ujawniają ograniczenia istniejących systemów zarządzania ryzykiem, ale także możliwości adaptacji i transformacji w obliczu niepewności.
Wyobraźnia socjologiczna, dostrzegając związki między indywidualnymi doświadczeniami a szerszymi procesami społecznymi, otwiera przestrzeń do refleksji nad tym, jak ryzyko i niepewność mogą kształtować przyszłość społeczeństw. Badanie ryzyka to nie tylko analiza zagrożeń, ale również refleksja nad możliwościami ich przezwyciężania oraz adaptacji do świata pełnego nieprzewidywalności.
Do udziału w sesji zapraszamy wszystkich zainteresowanych problematyką ryzyka, niepewności, zagrożeń i bezpieczeństwa jako fundamentem analizy współczesnych wyzwań społecznych. Organizatorzy sesji liczą na propozycje wystąpień zarówno o charakterze teoretycznym, jak i odwołujących się do wyników badań nad strategiami zwiększenia bezpieczeństwa, politykami zarządzania ryzykiem, a także percepcją i komunikacją ryzyka.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Maja
Brzozowska-Brywczyńska,
Wydział Socjologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Współautorzy:
Anna Witeska-Młynarczyk, Instytut Socjologii UMCS
Abstrakt:
Polikryzysowy kontekst współczesnego życia w postaci wielorakich i jednoczesnych napięć społecznych, ekonomicznych i politycznych oraz widma nieuchronności katastrofy klimatycznej – fundamentalnie przekształca zarówno doświadczenie dzieciństwa, jak i sposób jego teoretycznego oraz badawczego ujmowania. Proponujemy przyjrzenie się tym transformacjom w sposób, który będzie jednocześnie próbą wykroczenia poza dominujący pesymistyczny dyskurs zagrożeń, i pozwoli skierować uwagę również na ślady i momenty sprawczości dzieci i młodych osób, ich różnorodne strategie radzenia sobie i wyobrażenia przyszłości. Chcemy otworzyć przestrzeń dla wielowymiarowej, zaangażowanej i krytycznej dyskusji nad tym, jak kontekst polikryzysowy rekonfiguruje rozumienie dzieciństwa w naukach społecznych. Z jednej strony interesują nas nowe perspektywy teoretyczne wyłaniające się w odpowiedzi na współczesne wyzwania – od posthumanistycznych koncepcji dzieciństwa po badania nad dzieciństwem w antropocenie. Z drugiej – pytamy o to, jak w świetle obecnych kryzysów należy przemyśleć kluczowe dla studiów nad dzieciństwem pojęcia, takie jak sprawczość, podmiotowość czy partycypacja.
Szczególną uwagę chcemy poświęcić nowym formom międzypokoleniowej solidarności oraz relacjom dzieci z aktorami pozaludzkimi i środowiskiem naturalnym. W centrum naszego zainteresowania znajdują się również konkretne doświadczenia dzieci i młodych osób funkcjonujących w rzeczywistości naznaczonej kryzysami. Jak radzą sobie z niepewnością? Jakie strategie działań wypracowują? Jak wyobrażają sobie przyszłość? Ciekawią nas zarówno kwestie związane z traumą i dobrostanem psychicznym, jak i przykłady dziecięcego aktywizmu, rezyliencji czy nowych form wspólnotowości. Zapraszamy do namysłu nad tym, jak studia nad dzieciństwem mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia i „oswojenia” współczesnych ryzyk. Zachęcamy do prezentacji zarówno teoretycznych rozważań i propozycji, jak i wyników badań empirycznych dotyczących dzieciństwa w kontekście polikryzysu.
Charakter grupy:
regularna
grupa
Sekcji Socjologii Dzieci i Dzieciństwa,
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Jakub
Niedbalski
Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Mariola Racław, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Studia nad niepełnosprawnością ukształtowały się w drodze krytyki medycznego modelu niepełnosprawności, który postrzega niepełnosprawność jako problem do rozwiązania. Pozwoliło to na rozwój modelu społecznego ujmującego niepełnosprawność nie jako stan medyczny, ale jako proces społeczny i dyskursywny. Podczas gdy model medyczny ujmuje niepełnosprawność jako osobisty deficyt lub upośledzenie, model społeczny przesuwa punkt ciężkości na czynniki społeczne i środowiskowe, które przyczyniają się do niepełnosprawności, wskazując, że niepełnosprawność nie jest wyłącznie wynikiem fizycznego lub psychicznego stanu danej osoby, ale jest także społecznie skonstruowana i postrzegana jako produkt wzajemnie przeplatających się i oddziałujących na sienie postaw, polityk czy barier.
Współczesne badania nad niepełnosprawnością częściej opierają się na polityczno-relacyjnym modelu niepełnosprawności który wiąże doświadczenia mentalno-fizyczne ciała i umysłu z pojęciem niepełnosprawności jako konstruktem społecznym. Tym samym niepełnosprawność kojarzy się nie tylko z ograniczoną dostępnością przestrzenną i architektoniczną, ale także reglamentacją w zakresie szeroko rozumianych zasobów społeczno-kulturowych. W zależności od określonych uwarunkowań, czy posiadanego kapitału, osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny mogą się zatem borykać z ograniczonymi zasobami, czy reglamentowanym dostępem do określonych usług.
Z tego względu w zakresie badań nad niepełnosprawnością konieczne jest rozpoznanie dynamicznej współzależności między niepełnosprawnością, a szeregiem uwarunkowań i czynników. Niezależnie od tego, czy są one postrzegane przez pryzmat społeczny, prawny, polityczny, czy ekonomiczny, warunki te nie są statycznymi bytami, ale są raczej w skomplikowany sposób ukształtowane przez środowiska, w których się manifestują.
Z tego względu w ramach naszej grupy chcemy zwrócić uwagę na charakter tej dynamicznej relacji, podkreślając kontekstową naturę niepełnosprawności, a tym samym wskazując na uwarunkowania, czynniki i okoliczności wpływające na to jak postrzegana, doświadczana i odczuwana jest niepełnosprawność oraz jak owe uwarunkowania, czynniki i okoliczności różnicują sytuację osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin. W ten sposób niepełnosprawność sytuujemy na przecięciu różnych i dynamicznie na siebie wpływających czynników oraz uwarunkowań.
Zachęcamy do przesyłania zgłoszeń dotyczących badań nad niepełnosprawnością w ich intersekcjonalnym wymiarze, ujmującym zjawisko niepełnosprawności w odniesieniu do szeroko rozumianego kontekstu kulturowego, społecznego i materialnego, istniejącego na styku przecinających się, zazębiających i współistniejących zjawisk i kategorii społecznych.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Magdalena
Łukasiuk
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Kamilla Biskupska, Uniwersytet Wrocławski
Abstrakt:
Wiek XX i XXI naznaczony jest szybkimi zmianami, nie tylko społecznymi. Zmiany te czasem prowadzą do ewolucyjnych dostosowań, a czasem do zniszczenia pewnych form organizacji (np. ekosystemów, lokalności, zawodów), które nie przetrwały albo są zagrożone. Tytułowe uniwersa rozumiemy jako splot elementów społecznych, materialnych, przyrodniczych, technologicznych, symbolicznych etc. który generuje własne praktyki, zwyczaje, zasady, wartości czy wzory. Przewidujemy wystąpienia o różnym poziomie abstrakcji i zasięgu tematycznym – np. o jednej miejscowości zalanej przez powódź, całych terenach pomigracyjnych, manifestowaniu nastawienia wobec przyrody przez wybrane grupy społeczne czy praktykach projektowych architekta. Chciałybyśmy bliżej przyjrzeć się sytuacjom, które prowadzą do rozbicia uniwersum, do naruszenia owego splotu w taki sposób, że wcześniej relatywnie spasowane elementy przestają współgrać, a uniwersum traci swoją zdolność samoodtwarzania. Warta analizy jest także sytuacja po rozbiciu, strategie aktorów zaangażowanych w zmianę, przeformułowania znaczeń, wybory co do przyszłości.
Interesują nas zarówno czynniki interweniujące, entropijne i antropijne, które rozbijają uniwersa (mogą to być migracje, technologie, ideologie, inwestycje, wynalazki, choroby, prawo etc., ale także „siła odśrodkowa”), jak i przebiegi oraz wyniki tych procesów. Interesuje nas rezyliencja uniwersów oraz ich podatność na rozbicie, ich słabe punkty. Interesują nas wreszcie rozbitkowie z tych uniwersów w postaci kategorii społecznych, przedmiotów, krajobrazów, fauny i flory, technik i umiejętności etc.
Nasz call sformułowany jest na tyle ogólnie, by stworzyć okazję do przyjrzenia się mechanizmom, a nie tylko idiograficznie opisać przypadki.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Renata
Putkowska-Smoter
(Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Współautorzy:
Krzysztof Niedziałkowski, IFiS PAN
Abstrakt:
Skala i dotkliwość negatywnych skutków zmiany klimatu i kryzysu ekologicznego wzmacnia postulat rozwijania szerokiej, sprawczej współpracy – międzyludzkiej i z przyrodą (symbiocen [w:] G.A. Albrecht 2016; ekowerwa, ale też wspólnota niezgody [w:] E. Bińczyk 2023). Z drugiej strony, postępujący „wielokryzys” (Lawrence et al. 2024) może uruchamiać i wytwarzać mechanizmy utrudniające wypracowywanie wspólnych celów, uzgodnienie działań, gotowość do współpracy, zaufanie. Celem grupy tematycznej jest krytyczny namysł nad uwarunkowaniami i koordynacją kolektywnych działań i współpracy na rzecz środowiska naturalnego. Jak wskazują badania socjologii środowiska, współpraca to pojemna kategoria analityczna i rozpoznany punkt odniesienia głównych aktorów działających na rzecz klimatu, przyrody i ochrony zasobów naturalnych. Aktywizm, samorządność, solidarność znajdziemy wśród postulatów ekologicznych ruchów społecznych. Partycypacja publiczna, inkluzywność, działania oparte na naturze to istotne punkty odniesienia współczesnych środowiskowych polityk publicznych. Sprawiedliwość międzynarodowa, międzypokoleniowa, międzygatunkowa to również kluczowe aspekty systemowych zmian ekonomiczno-politycznych, postulowanych w wielu międzynarodowych działaniach na rzecz ochrony przyrody. Uwarunkowania współpracy w obszarze środowiska i mechanizmy jej koordynacji szeroko komentują badania poświęcone teoriom środowiskowego współzarządzania (ang. environmental governance) oraz doświadczenia psychologii środowiskowej (m.in. znaczenie zaufania społecznego, rola edukacji, kształtowanie się świadomości ekologicznej). Kolejnym ważnym wątkiem badań jest współpraca z podmiotami pozaludzkimi. Wreszcie, krytyczny namysł nad efektywnością dostępnych form współpracy w obszarze środowiska wskazuje na dynamiczne relacje na linii współpraca – konflikt. Bywa, że współdziałanie pozostaje jedynie postulatem lub działaniem fasadowym w sytuacji konfliktu, może też współwystępować z relacją konfliktową, a także konflikt zastępować. Celem grupy tematycznej jest przegląd badań i podejść metodologicznych związanych z mechanizmami, uwarunkowaniami i ograniczeniami współpracy – i szerzej, współdziałania – w szeroko rozumianym obszarze środowiska naturalnego, oraz dyskusja wynikających z tego przeglądu wniosków dla teorii społecznych.
Proponujemy ramy dyskusji odnoszące się do następujących pytań, przybliżających różnorodność wyzwań i możliwych obszarów badań społecznych nad współpracą na rzecz środowiska:
• Co decyduje o współpracy (i jej braku) w obszarze środowiska przyrodniczego? W jakich zakresach ochrony przyrody się pojawia, a w jakich występuje w mniejszym zakresie?
• Jak wspierać i rozwijać współpracę w sytuacji kryzysu? Jakie czynniki wzmacniają, a jakie blokują współdziałanie?
• Jak kształtowała się i jaka jest obecnie rola i zadanie ruchów społecznych i partycypacji publicznej na rzecz ochrony przyrody?
• Jak kształtować współpracę i współdziałanie na rzecz środowiska? Jakie jest znaczenie takich tendencji jak: oddolność/centralizacja, obligatoryjność/dowolność, systemowość/stopniowość działań środowiskowych?
• Jakie jest znaczenie instytucji, norm społecznych i świadomości ekologicznej w procesach współdziałania na rzecz środowiska przyrodniczego?
• Jak kształtowała się i jaka jest obecnie rola nauki, badań społecznych i struktur edukacji w procesach współdziałania na rzecz środowiska przyrodniczego?
• Jakie są relacje mechanizmów konfliktowych i współpracy w obszarze środowiska przyrodniczego? Co na nie wpływa?
Charakter grupy:
grupa Sekcji Socjologii Środowiska
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Natasza
Doiczman-Łobooda
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Współautorzy:
Sabina Pawlas, Uniwersytet Śląski
Abstrakt:
W polskiej pracy socjalnej opartej na zinstytucjonalizowanym systemie pomocy społecznej obowiązuje model udzielania pomocy w zależności od stwierdzonej przyczyny czyli uzasadnionego powodu. Lista powodów dla których pomoc jest ustawowo przewidziana nie ulega zmianie, ale zmianie ulegają uwarunkowania zewnętrzne, które mogą potęgować poczucie zagrożenia i niepewności. Doświadczenia ostatnich kilku lat dowodzą, że okres pandemii wpłynął na osłabienie kondycji psychicznej Polaków i spowodował wyłonienie nowych wymiarów niepewności (Kotlarska-Michalska, 2023). Wprawdzie poczucie niepewności zawsze towarzyszyło człowiekowi, niezależnie od epoki w jakiej żył, to jednak współcześnie poczucie to jest znacznie wyższe – i człowiek może stracić wszystko – zdrowie, życie, najbliższą osobę, cały dorobek życia. Strach i lęk generujące poczucie niepewności są silniejsze albowiem stan zagrożenia jest zdecydowanie wyższy niż w innych wcześniej doświadczanych typach zagrożeń. Wielość zagrożeń trafnie dostrzegł Ulrich Beck w znanej pracy „Społeczeństwie ryzyka. W drodze do innej nowoczesności” (1992, 2002) a zagadnienie to analizowało wielu badaczy. Jacob Arnoldi w pracy „Ryzyko” na pytanie, co dalej z ryzykiem pisze: „Odpowiedź, która nasuwa się niejako sama, brzmi: zagrożenia znane dziś tylko potencjalne zmaterializują się w postaci niebezpieczeństw, katastrof i dalszych problemów. Ta logiczna odpowiedź będzie musiała zadowolić socjologię” (Arnoldi, 2011, s. 219). Można jednak podjąć starania aby zminimalizować skutki społecznych zagrożeń i jest to zadanie dla współczesnej pracy socjalnej. Wiedza socjologiczna oraz bogata już wiedza oparta na badaniach w pracy socjalnej i nad pracą socjalną dowodzą, że współcześnie osoby potrzebujące profesjonalnego wsparcia stanowią znacznie szerszą kategorię niż przewiduje ustawowo sporządzona lista grup zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Spojrzenie na zagrożenia jako obszar pracy socjalnej jawi się jako konieczność i powinność a korzystając z interdyscyplinarnej wiedzy, warto podjąć dyskusję idącą w kierunku wyznaczenia pracy socjalnej tak ważnych problemów jak: zagrożenia, ryzyka i poczucie niepewności, do praktycznego rozwiązania, czyli przełożenia na system działań redukujący skutki, ale też zapobiegający skutkom społecznych zagrożeń. Warto w dyskusji zwrócić uwagę na doświadczenia pracowników socjalnych z okresu pandemii Covid-19, albowiem pandemia spowodowała nie tylko wzrost liczby osób potrzebujących wsparcia, ale też przyczyniła się do zmiany rangi problemów wymagających rozwiązania. Nie ulega wątpliwości, że pandemia która wywołała poczucie niepewności i wpłynęła na poczucie lęku o przyszłość, poszerzyła również spectrum uświadamianych zagrożeń. Okres pandemii uświadomił pracownikom socjalnym, że praca socjalna powinna poszerzyć zakres działań dla tych kategorii osób, które wprawdzie są zaradne w codziennych czynnościach, ale odczuwają niepewność i lęk przed zagrożeniami, potrzebują wsparcia po utracie bliskich osób, nowych form profesjonalnych działań redukujących żal, strach i poczucie bezsilności. Zatem, dyskusja nad współczesną rolą pracy socjalnej w świecie nacechowanym zagrożeniami zewnętrznymi (wojny, konflikty, terroryzm) oraz wewnętrznymi (choroby, epidemie, pandemie, niedostateczna ochrona zdrowia) jest konieczna i powinna zmierzać w kierunku poszukiwania nie tylko nowych form wsparcia ale też form działań profilaktycznych. Istnieje kilka sposobów rozwiązywania problemów społecznych i sytuacji kryzysowych w ramach pracy socjalnej, m.in. poprzez wyłanianie nowych ról pracownika socjalnego, poprzez poszerzanie zakresów istniejących już ról oraz poprzez przeformułowanie wiązki ról tradycyjnie wpisanych w katalog ról, odpowiednio sprofilowanych na skoncentrowanie działań, których celem jest redukowanie dyskomfortu z powodu wieloproblemowej sytuacji jednostki. Wyłanianie nowych ról wiąże się z koniecznością szerszego spojrzenia na nowe problemy społeczne, szczególnie ukryte problemy, których skutki są trudniejsze do naprawienia. Dyskusja nad koniecznością umocnienia znaczenia pracy socjalnej oraz podniesienia prestiżu zawodu pracownika socjalnego trwa od wielu lat, ale nabiera szczególnego znaczenia w czasie zwiększającej się liczby zagrożeń i zmniejszającej się odporności psychicznej – głównie dzieci, młodzieży i młodych dorosłych, o czym świadczą wyniki badań diagnozujących samopoczucie Polaków.
Zapraszając do uczestnictwa w grupie tematycznej, sugerujemy następujące pola dyskusji:
– innowacyjne modele prewencji w pracy socjalnej jako wyzwanie w dobie globalnych zagrożeń. Formy działań profilaktycznych i kooperacja z innymi zawodami pomocowymi,
– profesjonalna oferta pomocy w sytuacjach kryzysowych oparta na współpracy z innymi profesjonalistami, adresowana również dla środowisk wykluczonych komunikacyjnie i technologicznie,
– nowe formy działań instytucjonalnych w systemie pomocy społecznej, np. centra wsparcia psychicznego, inicjowanie nowych ról pracownika socjalnego,
– ocena stanu wiedzy socjologicznej nad współczesnymi zagrożeniami i typami niepewności społecznej ze wskazaniem na obszary niewiedzy i konieczność prowadzenia badań.
Charakter grupy:
sekcja Pracy Socjalnej
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Mariola
Bieńko,
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Iwona Przybył, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Beata Szluz, Uniwersytet Rzeszowski
Abstrakt:
W nowych studiach nad rodziną akcentuje się konieczność poznania indywidualnych praktyk i narracji dotyczących płciowości i seksualności jej członków. W dobie „nowego indywidualizmu” obserwujemy naznaczone nowymi rodzajami ryzyka i niepewności procesy destandaryzacji, detradycjonalizacji, personalizacji i prywatyzacji praktyk rodzinnych. W tym schemacie mieszczą się autorskie projekty tożsamości płciowej, scenariusze relacji seksualnych, oparte na elastyczności, kreatywności, otwartości na ryzyko. Przedstawiciele neoliberalnej teorii szczęścia wskazują na moralny imperatyw i ekonomiczny atut w samodoskonaleniu. Jednostka staje się przedsiębiorcą samego siebie w obszarze intymnych praktyk życia codziennego. Refleksyjność daje jednostkom złudzenie sprawczości, system norm i wartości rodzinnych konkuruje z wpływami formalnej edukacji, mediów, reklamy i instytucji terapeutycznych. Proponujemy socjologiczną refleksję nad fenomenami płciowości i seksualności oraz związanymi z nimi ekspresyjnymi praktykami intymności w życiu rodzin. Seksualność staje się współcześnie podstawowym kluczem do tożsamości jednostki, warunkiem rozumienia stosunków społecznych, intymności i erotyzmu. Jest interpretowana jako rodzaj społeczno-kulturowej narracji, wokół której rozwinięto instrumenty instytucjonalnych działań oraz strategii dyskursywnych. Efektem zmian w obyczajowości seksualnej jest zróżnicowanie postaw wobec podejmowania aktywności seksualnej, modyfikacje odnoszące się do tego, co publiczne, a co prywatne w obszarze płci, seksualności i cielesności. W tym kontekście zasadne wydaje się postawienie pytania, czy rodzina pełni dzisiaj funkcję regulacyjną wobec realizowanego modelu aktywności seksualnej, przekonań na temat pożądanego wzoru życia seksualnego i traktowania partnerów relacji intymnej? Ważnym wątkiem jest obraz wychowania seksualnego i edukacji seksualnej w sferze prywatnej i publicznej. Chodzi nam nie tylko o komunikację dotyczącą spraw seksu i seksualności między dziećmi a dorosłymi (rodzicami, nauczycielami). Równie interesująca jest próba pokazania w jaki sposób dzieci i młodzież, ale również przedstawiciele starszych pokoleń poruszają się wśród sprzecznych niekiedy dyskursów w sferze publicznej, szukając zrozumienia (nadając sens, znaczenie) własnej płciowości i seksualności. (Nie)obecność w rodzinie przekazów na temat zdrowia seksualnego, antykoncepcji, nowych technik reprodukcji, przemocy seksualnej, nienormatywności seksualnej i płciowej implikuje mnogość problemów natury psychospołecznej, prawno-politycznej, etyczno-moralnej czy społeczno-kulturowej.
Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do dyskusji na te tematy. Proponowane obszary analiz teoretycznych i empirycznych to m.in.:
- problematyzacja tożsamości seksualnej i intymnych relacji w świetle wybranych koncepcji i teorii życia rodzinnego
- etyczne i metodologiczne kwestie związane z eksploracją tematu seksu i seksualności w badaniach z udziałem członków rodzin, w tym szczególnie dzieci.
- transformacje intymności w życiu rodzinnym
- płciowość i seksualność w rodzinach: definicje i redefinicje
- heteronormatywne i nieheteronormatywne wzorce relacji rodzinnych
- analiza wyników badań obyczajowości seksualnej w ramach różnych pokoleń
- mechanizmy rodzinnego konstruowania norm seksualnych i kryteriów oceny sfery seksualnej w życiu jednostki
- ekspercki i rodzinny system kontroli nad płciowością i seksualnością kobiet i mężczyzn
- rodzinna versus instytucjonalna, medialna socjalizacja seksualna
- znaczenie aktywności seksualnej w życiu starszych przedstawicieli rodzin
Charakter grupy:
Sekcja Socjologii Życia Rodzinnego i Intymności
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Wojciech
Sadłoń
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Współautorzy:
Marta Kołodziejska, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Polski katolicyzm, przez wieki kształtujący tożsamość narodową i kulturową, stoi dziś przed szeregiem wyzwań, które wymagają elastyczności, zdolności adaptacji i umiejętności rozeznawania zmieniających się warunków. Globalizacja, sekularyzacja, migracje oraz liczne kryzysy wewnętrzne, takie jak ujawnienie przypadków nadużyć seksualnych, stawiają przed Kościołem konieczność nie tylko przystosowywania swoich struktur, ale również redefinicji jego społecznego i kulturowego znaczenia. Do grupy zapraszamy badaczy prowadzących badania zarówno nad instytucjonalnymi strategiami adaptacji Kościoła katolickiego w Polsce, jak i społecznymi oraz kulturowymi wyzwaniami, które wpływają na życie religijne wiernych. Pragniemy przyjrzeć się procesom oswajania ryzyk, które stają się przestrzenią negocjacji między tradycją a nowoczesnością, wspólnotowością a indywidualizmem, stabilnością a zmianą. Szczególnie interesują nas mechanizmy, które pozwalają katolicyzmowi w Polsce zachować ciągłość swojej tradycji, jednocześnie odpowiadając na wyzwania współczesnego świata. W kontekście tych przemian kluczowe wydaje się znaczenie kultury terapeutycznej, która przenika współczesne formy duchowości i redefiniuje rolę religii w życiu jednostek. Wierni coraz częściej oczekują od Kościoła odpowiedzi na potrzeby emocjonalne i psychologiczne, co prowadzi do tworzenia nowych form duszpasterstwa i reinterpretacji tradycyjnych rytuałów. Równie istotna jest rola digitalizacji, która otwiera nowe przestrzenie uczestnictwa religijnego. Wirtualne wspólnoty, transmisje liturgii, aplikacje religijne i cyfrowe formy ewangelizacji zmieniają sposoby przeżywania wiary, rodząc jednocześnie pytania o autentyczność takich doświadczeń oraz przyszłość instytucji kościelnych w świecie cyfrowym.
W grupie chcemy podjąć także pytania o strategie adaptacyjne jednostek i społeczności wobec współczesnych kryzysów oraz globalnych i lokalnych przemian. Jakie ryzyka są postrzegane jako kluczowe w polskim kontekście? W jaki sposób katolicyzm odpowiada na zmiany norm kulturowych i społeczne oczekiwania? Jakie wyzwania wiążą się z globalnymi procesami, a jakie wynikają z lokalnej specyfiki? Katolicyzm w Polsce, znajdując się w przestrzeni między stabilnością a transformacją, staje się fascynującym obiektem badawczym dla tych, którzy chcą zgłębiać jego przemiany w obliczu współczesnych ryzyk i napięć.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Dr Sylwia Męcfal, Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Dr hab Adrianna Surmiak, Uniwersytet Warszawski
Dra Beata Bielska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Abstrakt:
W ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy wzrost ryzyka wystąpienia kryzysów społecznych (Beck 2012). Dodatkowo obserwujemy nakładanie się na siebie kryzysów społecznych i ich skutków, czyli tzw. zjawisko polikryzysu (wielokryzysu). W związku z tym pytanie, jak prowadzić badania podczas kryzysów, staje się niezwykle istotne, aby zarówno zadbać o dobrostan zaangażowanych w nie osób, jak i jakość badań. Nasze wstępne badania nad wpływem pandemii COVID-19 na prowadzenie badań wskazują, że badaczkom i badaczom brakowało wskazówek, jak odpowiedzieć na to pytanie.
Pandemia znacząco zmieniła hierarchię stosowanych technik badawczych oraz pokazała różnorodność stosowanych rozwiązań etycznych. (Surmiak i in 2021, Kalinowska i in. 2022, Męcfal i in. 2023, Bielska i in. 2024). Artykuły naukowe na temat badań pandemicznych pokazują ponadto wyraźne przesunięcie w kierunku technik zdalnych (wywiady zdalne, wywiady przez komunikatory internetowe lub obserwacje online, np. Teti, Schatz, Liebenberg 2020; Melis, Sala, Zaccaria 2022; Walker, Williams, Bowdre 2021). Pandemia sprawiła również, że osoby prowadzące badania stały się jeszcze bardziej świadome kwestii etycznych. Na przykład Bethany Van Brown (2020) sformułowała koncepcję methics (tj. połączenie słów „metoda” i „etyka”), aby podkreślić, że etyka badań powinna być równie ważna, jeśli nie ważniejsza, jak metody badawcze stosowane podczas pandemii.
Z kolei wojna w Ukrainie skłoniła wielu badaczy i badaczek do brania pod uwagę wtórnej traumatyzacji osób uczestniczących w badaniach, np. zapewniania dostępu do konsultacji psychologicznych czy superwizji/interwizji. Na przykład Anna Wylegała (2022) formułuje konkretne zalecenia badawcze i etyczne dla zespołów badawczych. Zalecenia te omawiają między innymi ryzyko retraumatyzacji, włączenie osób z badanej społeczności do zespołu badawczego, wymóg, aby osoby realizujące badania biegle posługiwały się językiem ukraińskim lub rosyjskim, współpracy zespołu z psycholożką/psychologiem, dodatkowej dyskusji po wywiadzie na temat anonimizacji/pseudonimizacji danych wrażliwych i wsparcia badaczek i badaczy. Podobny charakter miał „Apel do tych, którzy angażujących się w badania migracji przymusowych do stosowania najwyższych standardów etycznych badań” (Łukasiewicz i in. 2022) przygotowany przez polskie środowisko badające migracje.
Zapraszamy do zgłaszania analiz opartych na projektach realizowanych w czasie różnych kryzysów: pandemii COVID-19, wojny w Ukrainie, na granicy polsko-białoruskiej, powodzi, finansowych, w szczególności porównujących stosowane rozwiązania w różnych projektach badawczych. Zachęcamy również do prezentacji projektów realizowanych poza Polską oraz omawiania nie tylko wyzwań metodologiczno-etycznych, ale i organizacyjnych/ instytucjonalnych, prawnych czy psychologicznych.
Naszym zdaniem systematyczne badania oraz dyskusje z naukowczyniami i naukowcami na ten temat byłyby nie tylko dobrą podstawą do poszerzenia wiedzy etycznej i badawczej oraz refleksyjności, ale byłyby również pomocne w podejmowaniu decyzji przez różne podmioty (w tym naukowczynie i naukowców, komisje etyczne i instytucje grantodawcze).
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Marta
Rawłuszko,
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Katarzyna Dzwonkowska-Godula, Uniwersytet Łódzki;
Magdalena Grabowska, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk;
Marta Rawłuszko, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Celem grupy tematycznej jest podjęcie dyskusji nad związkami pomiędzy sprawiedliwością reprodukcyjną, reprodukcją społeczną, polityką państwa, kapitalizmem i praktykami demokratyzacji. W warunkach rosnącego znaczenia radykalnej prawicy, ruchów anty-genderowych i środowisk ultrakonserwatywnych oraz masowych mobilizacji feministycznych uwidaczniają się procesy rekonfiguracji pojęć: obywatelstwa, sprawczości i podmiotowości w stronę definicji uwzględniających polityczny i społeczny wymiar wyborów związanych z reprodukcją. Opór wobec usankcjonowania działań na rzecz sprawiedliwości reprodukcyjnej oraz uznania wartości pracy reprodukcyjnej naraża zaangażowane weń osoby, grupy i ruchy społeczne na zwiększone ryzyko kryminalizacji, wykluczenia oraz przemocy, w tym przemocy instytucjonalnej ze strony państwa. Rozmaite zagrożenia i nawarstwiające się poli-kryzysy w obszarze gospodarki, polityki i kultury, z którymi zmagają się współczesne społeczeństwa, skłaniają do zadawania pytań o ich wpływ na praktyki społeczne w obszarze reprodukcji. Stawką jest podtrzymywanie ludzkiego życia i społeczne przetrwanie. W ramach grupy tematycznej poddamy refleksji potencjał analityczny, wyzwania i ograniczenia związane z zastosowaniem teorii reprodukcji społecznej oraz sprawiedliwości reprodukcyjnej do opisywania i zrozumienia tych współczesnych procesów. Teoria reprodukcji społecznej (SRT) umiejscawia współczesne strategie walki o prawa reprodukcyjne w ramach debaty o „niechętnej zależności” pomiędzy kapitalistyczną produkcją a osobami, procesami i instytucjami zajmującymi się wytwarzaniem i podtrzymywaniem życia. Przedmiotem zainteresowania są aktywności i zasoby niezbędne do reprodukcji ludzi i konkretnej formacji społecznej, a w kontekście kapitalizmu do procesów „produkujących i reprodukujących pracowników”, będących warunkiem koniecznym kapitalistycznego procesu akumulacji (Bhattacharya 2017). Jednocześnie SRT analizuje wartość prac wykonywanych na rzecz stworzenia lepszych warunków społecznej reprodukcji przez różne grupy i ruchy społeczne, oraz docieka, w jaki sposób społeczna reprodukcja jako praca może być analizowana przez pryzmat dewaluacji i reewaluacji rozmaitych cech wykonujących ją osób, w tym płci, wieku, poziomu sprawności, czy rasy (Ferguson 2019). Ostatnia z ważnych dla nas kategorii – sprawiedliwość reprodukcyjna dotyczy systemowych nierówności i barier, które kształtują indywidualną podmiotowość i sprawczość reprodukcyjną w ramach istniejących hierarchii społecznych i relacji mikro i makro władzy (Ross, Solinger 2017). W podejściu tym bierze się pod uwagę sposób, w jaki czynniki prawne (np. prawo aborcyjne czy kodeks pracy), ekonomiczne, społeczne i kulturowe (np. przekonania na temat ról związanych z płcią) intersekcjonalnie wpływają na indywidualne i zbiorowe doświadczenia reprodukcyjne. Przyglądając się szerokiemu spektrum zagadnień związanych z reprodukcją, stworzymy przestrzeń dla dyskusji nad zakresem pojęciowym i badawczą użytecznością wspomnianych kategorii w obecnym kontekście społecznym.
Do nadsyłania propozycji wystąpień zapraszamy osoby, podejmujące w swoich badaniach następujące zagadnienia teoretyczne i empiryczne:
– Praca reprodukcyjna i sprawiedliwość reprodukcyjna w świetle prawa i polityki społecznej,
– Neoliberalny kapitalizm a praca reprodukcyjna, podtrzymywanie i kwestionowanie norm regulujących reprodukcję społeczeństw kapitalistycznych,
– Praca reprodukcyjna a płeć, troska, widoczność, odpłatność i prekarność pracy reprodukcyjnej,
– Zdrowie, opieka, bezpieczeństwo w kontekście pracy reprodukcyjnej i sprawiedliwości reprodukcyjnej,
– Przemoc instytucjonalna w obszarze reprodukcji społecznej, nekropolityka, życia na przemiał,
– Zaradność społeczna, strategie oporu i mobilizacji, aktywizm na rzecz sprawiedliwości reprodukcyjnej i uznania wartości pracy reprodukcyjnej,
– Bariery społeczno-kulturowe i nierówności społeczne w obszarze społecznej reprodukcji w perspektywie intersekcjonalnej, – Podmiotowość i sprawczość reprodukcyjna w perspektywie intersekcjonalnej,
– Działania na rzecz eliminacji bądź mitygacji ryzyk związanych z wdrażaniem sprawiedliwości redukcyjnej oraz uznaniem pracy reprodukcyjnej,
– Lokalne i globalne wymiary zagadnień i działań związanych ze sprawiedliwością reprodukcyjną i pracą reprodukcyjną.
Charakter grupy:
grupa Sekcji Socjologii Płci,
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Barbara Jancewicz, Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Anna Kuczyńska z Collegium Civitas,
Sara Bojarczuk, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
W dobie rosnących migracji i nierówności społecznych, dyskryminacja na rynku najmu i rynku pracy niesie ze sobą ryzyko postępującej marginalizacji wybranych grup społecznych. Praca i dom stanowią fundamentalne aspekty życia jednostek, ich umiejscowienie oraz panujące w nich warunki wpływają na szanse życiowe, dobrostan psychiczny oraz włączenie w życie społeczne. W efekcie, zjawisko to wpływa zarówno na dyskryminowane grupy, jak i na spójność oraz kondycję całego społeczeństwa. Dyskryminacja jest zjawiskiem złożonym, wymagającym pogłębionej analizy naukowej uwzględniającej perspektywy różnych aktorów społecznych – zarówno dyskryminowanych grup, jak i tych, którzy świadomie lub nieświadomie uczestniczą w praktykach dyskryminacyjnych. Jednocześnie pilna potrzeba przeciwdziałania jej negatywnym skutkom wymaga wypracowania skutecznych rozwiązań praktycznych, opartych na rzetelnych badaniach empirycznych. Niniejszy panel koncentruje się na analizie mechanizmów, form i konsekwencji dyskryminacji, ze szczególnym uwzględnieniem nowych wymiarów ryzyka i wyzwań pojawiających się w kontekście rozwoju technologicznego i transformacji społecznej.
Zapraszamy do zgłaszania wystąpień prezentujących wyniki badań empirycznych (ilościowych i jakościowych) oraz rozważań teoretycznych dotyczących między innymi:
– form dyskryminacji (dyskryminacja statystyczna lub wynikająca z indywidualnych preferencji; dyskryminacja pośrednia i bezpośrednia); mechanizmów dyskryminacji (stopnia ich świadomości oraz czynników sprzyjających ich występowaniu);
– hierarchizacji i intersekcjonalności dyskryminacji na rynku najmu i pracy (np. grup marginalizowanych ze względu na płeć, etniczność, sytuację rodzinną, orientację seksualną, wykształcenie);
– wpływu nowych technologii i cyfryzacji na procesy dyskryminacyjne (np. wpływ pracy zdalnej, przeniesienia ogłoszeń i rekrutacji do sfery online);
– metodologii badań nad dyskryminacją w kontekście zmieniających się realiów społecznych;
– mechanizmów i strategii adaptacyjnych grup doświadczających dyskryminacji;
– instytucjonalnych i prawnych mechanizmów przeciwdziałania dyskryminacji;
– skutków dyskryminacji dla wybranych grup społecznych i społeczeństwa jako całości (np. wpływ na nierówność dochodów, rozmieszczenie geograficzne). Szczególnie cenne będą wystąpienia łączące perspektywę ryzyka społecznego z analizą praktyk dyskryminacyjnych oraz prezentujące innowacyjne podejścia metodologiczne do badania tych zjawisk.
Charakter grupy:
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Witold
Betkiewicz, Instytut Studiów Politycznych PAN
Współautorzy:
Jerzy Bartkowski, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Celem grupy będzie dyskusja nad głównymi teoretycznymi, metodologicznymi i empirycznymi nurtami nauk społecznych zajmujących się elitami – charakterystykami elit, ich stabilnością i trwaniem oraz wyłanianiem się nowych elit, ich funkcją, rolą oraz miejscem w społeczeństwie. Tradycyjne argumenty na rzecz badań empirycznych i teoretycznej refleksji nad elitami, takie jak analiza warunków dla „konsensualnego zjednoczenia” demokratycznej elity politycznej w ostatnim okresie zostały wzmocnione bieżącymi procesami i zjawiskami stawiającymi przed elitami nowe zadania. Wykonanie tych obowiązków często będzie wymagało decydowania w warunkach rosnącego ryzyka lub niepewności, pod dużą presją czasu. Do wspomnianych zjawisk i procesów należą zarówno te z obszaru polityki międzynarodowej jak agresja Rosji na Ukrainę czy zmiany politycznego i gospodarczego układu sił na świecie, wpływ nowego stylu przywództwa w USA, jak również te z pogranicza polityki międzynarodowej i krajowej jak pandemia COVID 19 i jej konsekwencje a także napływ uchodźców. Istotny wpływ na decyzje elit mają także procesy o dłuższym trwaniu takie jak transformacja cyfrowa i rozwój nowych technologii informatycznych skutkujące głębokimi przekształceniami społeczeństwa, gospodarki kultury oraz polityki. W kontekście polskim wyzwaniem dla elity politycznej ukształtowanej w okresie transformacji ustrojowej jest – wynikająca ze wzrostu zamożności społeczeństwa – zmiana oczekiwań społecznych i pojawianie się na liście potrzeb takich dóbr oraz usług, które plasują się wysoko na drabinie potrzeb Maslowa. Wymienione zjawiska i procesy dotykały nie tylko elit wyższych szczebli, ale także tych z poziomu lokalnego i regionalnego. Elity krajowe i lokalne były stawały także wobec niestandardowych wyzwań. Szerokie oddziaływanie miały pandemia COVID 19 czy wywołany wojną obronną Ukrainy kryzys migracyjny. Wobec takich wyzwań stanęły elity nawykłe do funkcjonowania w stabilnym otoczeniu, gdy podejmowanie decyzji nie wymagało pośpiechu a konsekwencje ewentualnych błędów nie były ewidentne. Wspomniane wyżej wydarzenia i procesy przytaczamy chcąc zaznaczyć, że kontekst, który tworzy najnowsza historia wzmacnia uzasadnienie dla prowadzenia badań elit w sytuacji istotnych zmian dotykających społeczeństwo.
Do zaprezentowania referatów zapraszamy autorów i autorki poruszających w badaniach i refleksji teoretycznej problematykę elit na wszystkich poziomach i obszarach, zarówno badaczy elit polskich, jak i zagranicznych. Zaproszenie jest skierowane zarówno do osób poruszających problematykę elit bezpośrednio, jak również do tych którzy poprzez badanie elit analizują inne procesy i zjawiska, wykorzystujących zróżnicowane perspektywy teoretyczne i empiryczne oraz badających różne aspekty ich aktywności. Propozycję kierujemy do badaczek i badaczy różnych odłamów elit, zwłaszcza tych segmentów, o których wiedza jest mniej usystematyzowana, na przykład elity mediów, w tym mediów społecznościowych. Grupa będzie okazją do dyskusji o najnowszych ujęciach teoretycznych elit oraz refleksji metodologicznej nad podejściami badawczymi ich zastosowaniem w analizie i wyjaśnianiu aktualnych problemów i procesów społecznych i politycznych.
Charakter grupy:
międzyośrodkowa regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Katarzyna M. Wyrzykowska, Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Współautorzy:
Kamil Łuczaj, Uniwersytet Łódzki,
Justyna Kajta Instytut Nauk Społecznych, Uniwersytet SWPS w Warszawie
Abstrakt:
W porównaniu z Wielką Brytanią czy Francją, w polskim społeczeństwie język klasowy i klasowe autoidentyfikacje są dużo mniej zakorzenione w narracjach o społeczeństwie i jego podziałach. Ma to oczywiście związek z różnymi doświadczeniami historycznymi przywoływanych krajów, a te przekładają się m.in. na emocjonalne i polityczne nacechowanie pojęcia klasy. Nie bez znaczenia pozostaje tutaj również post-transformacyjny dyskurs normalizujący nierówności społeczne i upowszechniający ideę merytokracji. Jeśli w polskim dyskursie publicznym dyskutuje się o klasie, to jest to przede wszystkim klasa średnia. Jednocześnie, w ostatnich latach możemy obserwować wzrost zainteresowania polskich badaczek i badaczy społecznych zwrotem w analizach klas społecznych w Polsce. Używanie pojęcia klas – zarówno jako głównego przedmiotu badań, jak i ważnej kategorii wyjaśniającej – staje się coraz powszechniejsze w badaniach socjologicznych. Można mówić zauważyć m.in. kulturowy zwrot w analizach klasowych (inspirowany głównie dziełami Pierre’a Bourdieu), który przekłada się na większą ilość analiz poświęconych uklasowionym doświadczeniom i praktykom. Podczas grupy tematycznej chcemy oddać głos analizom koncentrującym się na klasach społecznych w ostatnich latach. Interesują nas zarówno badania dotyczące doświadczeń klasowych (np. przekraczania granic klasowych poprzez awanse klasowe, reprodukowania pozycji klasowych), społecznej percepcji klas społecznych i konstruowania granic klasowych, analiza reprezentacji klasowych w dyskursie medialnym, jak i zagadnienie oddziaływania podziałów klasowych na inne obszary życia codziennego (styl życia, edukację, uczestnictwo w kulturze itd.).
Zakres tematyczny wystąpień będzie obejmował m.in. takie zagadnienia szczegółowe, jak:
– społeczna percepcja klas społecznych i konstruowanie granic klasowych,
– pomiar zróżnicowania i nierówności klasowych,
– klasowe uwarunkowania karier edukacyjnych i zawodowych w Polsce,
– możliwości i bariery awansu społecznego we współczesnej Polsce,
– intersekcjonalne podejścia do analiz klasowych,
– awans społeczny na tle transformacji ustrojowej i post-transformacji,
– mechanizmy awansu społecznego i reprodukcji klasowej oraz strategie oporu wobec nich,
– medialne dyskursy dotyczące klas społecznych,
– kultury klasowe w kontekście procesów migracyjnych,
– stratyfikacja praktyk kulturowych i hierarchie kulturowe,
– klasy a wybory polityczne i poczucie obywatelskiego sprawstwa.
Organizatorzy: dr Justyna Kajta Instytut Nauk Społecznych, Uniwersytet SWPS w Warszawie jkajta@swps.edu.pl dr hab. Kamil Łuczaj Uniwersytet Łódzki, kamil.luczaj@uni.lodz.pl dr Katarzyna M. Wyrzykowska, Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Magdalena
Nowicka-Franczak, Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Adam Konopka, Uniwersytet Gdański
Abstrakt:
Współczesny człowiek zewsząd słyszy o ryzyku i niepewności. Politycy utrzymują demokrację w permanentnym kryzysie, a dyktatorzy zdają się rosnąć w siłę. Wojny toczą się za miedzą, a ofiary konfliktów, biedy i przemocy pukają do cudzych bram. Skutki globalnej rywalizacji ekonomicznej odczuwane są w portfelach obywateli, do których docierają informacje o malwersacjach, piramidach finansowych i kryptowalutach rządzących rynkiem. Także natura „rewanżuje się” na eksploatującej ją ludzkości: doniesienia o epidemiach, powodziach, suszach, pożarach i innych skutkach zmian klimatu stają się stałym elementem agendy mediów. Do tego dochodzi niepokój o zachowanie pracy w czasach automatyzacji i sztucznej inteligencji (SI), o rzetelną wiedzę w świecie zagrożonym fake-newsami, o dobrostan psychiczny – własny i najbliższych, oraz o sprostanie wizjom życia „pełną piersią”, konstruowanym na różne sposoby i dla różnych grup docelowych w mediach tradycyjnych i społecznościowych. W polu komunikowania publicznego – zwłaszcza w dyskursie medialnym, w tym politycznym, publicystycznym i nagłaśnianym przez ruchy społeczne – ryzyka i niepokoje (a właściwie ich dyskursowe reprezentacje) nie tylko są przekazywane, lecz wytwarzane, intensyfikowane i oswajane. Dyskurs publiczny żywi się tematami, które apelują do emocji lęku i poczucia niepewności. Nie jest to jego nowa właściwość. W 2001 r. ukazała się monografia zbiorowa pt. „Niepokojąca współczesność” pod red. Kazimierza Kowalewicza i zmarłej w zeszłym roku Anity Miszalskiej. Autorzy rozdziałów analizowali nie tylko ówczesne obszary zaniepokojenia i lęku, ale także komunikacyjne mechanizmy wytwarzania diagnozy ryzyka. Marek Czyżewski wskazywał na to, że „niepokojąca współczesność” jest toposem w dyskursie publicznym. Można sięgnąć jeszcze głębiej – do klasycznych analiz języka politycznej, medialnej propagandy, dyskursów lęku, retoryki strachu, teorii spiskowych oraz do badań nad językiem ruchów protestu. Tym, co różni dawne i aktualne analizy, są nowi aktorzy komunikacji, jak z jednej strony osobowości internetowe i popularne profile cyfrowe, z drugiej algorytmy i SI, a z trzeciej – surowo oceniająca przekaz publiczność. Ponadto prężnie rozwijają się w mediach dyskursy oswajające (nierzadko w ambiwalentny sposób) ze stanem niepewności: terapeutyczny, poradnictwa czy coachingu. Chcemy zadać pytanie o to, jak badać współczesny dyskurs publiczny, który zarazem opisuje i wytwarza sfery ryzyka i niepewności. Interesuje nas potencjał badawczy socjologii, a także możliwości łączenia go z badaniami prowadzonymi w innych dziedzinach nauki.
Zapraszamy do zgłaszania wystąpień dotyczących takich kwestii, jak:
• Obszary ryzyka i niepewności w świetle dyskursu publicznego w Polsce i na świecie: kondycja demokracji, bezpieczeństwo, stan planety, dobrobyt gospodarczy, dobrostan psychiczny itd.;
• Przemiany niepokojącej współczesności: nowe odmiany i powracające schematy dyskursu publicznego;
• Teoretyczne ramy i inspiracje badań komunikowania publicznego na temat niepokojącej współczesności;
• Refleksja nad metodologią badań komunikowania i dyskursu na temat ryzyka i niepewności;
• Rola mediów i dyskursu publicznego w konstruowaniu niepokojących wizji rzeczywistości;
• Dyskursy elit symbolicznych i ruchów społecznych wobec zagrożeń i niepokojów;
• Technologiczne aspekty mediów w badaniach komunikowania publicznego;
• Komunikacyjne sposoby oswajania ludzi z ryzykiem i niepewnością, m.in. w dyskursach terapeutycznym, poradnictwa i coachingu;
• Niepokój i lęk jako środek pogłębiania lub niwelacji podziałów społecznych.
Charakter grupy:
regularna
Sekcja Badań Komunikacji Społecznej
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Jakub
Motrenko, Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Agnieszka Kolasa-Nowak, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Abstrakt:
Socjologowie i przedstawiciele pokrewnych dyscyplin, w tym uczeni kojarzeni głównie z ważnymi dokonaniami teoretycznymi, dostrzegali praktyczny charakter wytwarzanej przez siebie wiedzy. Wielu badaczy traktowało stosowanie wiedzy jako dodatkową aktywność motywującą ich do pracy, element etosu naukowego czy obowiązek obywatelski. Wiedza ekspercka stawała się szczególnie istotna w momentach kryzysów społecznych i szybkich przemian, gdy utarte sposoby działania okazywały się niewystarczające. W liberalnych demokracjach, definiowanych także jako społeczeństwa oparte na wiedzy, decydenci ograniczyli zakres swojej władzy, przesuwając ją w ręce ekspertów. Rola infrastruktury eksperckiej zyskiwała jednak na znaczeniu we wszystkich modernizujących się społeczeństwach, nie tylko demokratycznych, a wiedza obejmowała nie tylko kwestie dotyczące systemów przyrodniczych, ale także systemów społecznych, ekonomicznych i kulturowych. Powstały także ponadnarodowe organizacje eksperckie, tzw. wspólnoty epistemiczne, wpływające na politykę suwerennych państw. Badacze społeczni dostarczali ekspertyzy na zamówienia rządów i samorządów, ruchów społecznych, środowisk i partii politycznych, wspólnot lokalnych, małych przedsiębiorstw i wielkich korporacji, organizacji pozarządowych i międzynarodowych, think tanków, kościołów, prywatnych i publicznych instytutów badawczych, rebeliantów i opozycjonistów. Formułowali wielkie idee polityczne oraz przygotowywali deskryptywne raporty na temat dobrze zdefiniowanych zjawisk, tworzyli diagnozy dotyczące bieżących sytuacji i prognozy na przyszłość, balansowali między dostarczaniem faktów i ich interpretacją, dając jasne wskazówki decydentom, lub ograniczając się do przedstawiania im opcji działania. Jedni badacze zachowywali silny związek z instytucjami nauki, inni zajmowali stanowiska m.in. w administracji różnego szczebla czy organizacjach społecznych. Jedni traktowali to jako dodatkowe obowiązki, inni stawali się etatowymi doradcami, obracającymi się w środowiskach decydentów politycznych czy ekonomicznych. Działali indywidualnie, współtworzyli ciała doradcze, tworzyli instytucje-interfejsy łączące świat nauki z innymi światami społecznymi. Rola ekspertów jest ważna również dzisiaj. Wydaje się wręcz czasami dominować nad czysto poznawczą, tworząc wiele nowych zjawisk na pograniczu uniwersytetu i jego otoczenia społeczno-gospodarczego czy politycznego. Pojawiają się głosy wskazujące na osłabienie autonomii akademii wobec imperatywu użyteczności i aplikacyjności tworzonej wiedzy naukowej. Wreszcie występowanie w roli ekspertów wiąże się z problemami wielopozycyjności badaczy społecznych oraz skonfrontowaniem z kwestią zaangażowania i neutralności poznawczej.
Do udziału w panelu zapraszamy badaczy dawniejszej i współczesnej historii socjologii oraz innych nauk społecznych z referatami opracowującymi studia przypadków, studia porównawcze, syntezy empiryczne i teoretyczne. Zapraszamy też badaczy współczesnych zjawisk zachodzących na pograniczu eksperckim nauki.
Przykładowe tematy wystąpień mogą odpowiadać na następujące pytania:
jakie motywacje kierowały uczonymi wchodzącymi w role doradców?,
w jaki sposób różne reżimy wiedzy warunkowały rodzaj przygotowywanej ekspertyzy?,
jak różniło się zaangażowanie w ekspertyzę przygotowywaną dla różnych aktorów społecznych?,
za pomocą jakich środków instytucjonalnych, retorycznych itd. podtrzymywano autorytet ekspertów?,
jak ekspertyza socjologów była publicznie kwestionowana?,
czy można stwierdzić wpływ idei opracowywanych przez badaczy na realizowane polityki? Itd.
Charakter grupy:
regularna międzysekcyjna
Sekcja Historii Socjologii, Sekcja Socjologii Nauki
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Kamil
Filipek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Współautorzy:
Anna Turner, IFiS PAN
Abstrakt:
Wyzwania metodologiczne socjologii cyfrowej Człowiek zawsze wypowiadał sądy wartościujące ponad swój stan i realne możliwości. Oznacza to tylko, że każdy czas ma swoją rację, z którą można się zgadzać lub nie zgadzać, ale którą pierwej trzeba zrozumieć. Stanisław Lem, Summa technologiae Cywilizacja oparta na wiedzy i zależna od technologii, niesie dla socjologii, coraz bardziej złożone wyzwania metodologiczne. Ślad cyfrowy pozostawiany przez użytkowników smartfonów, smartwatchów, mediów społecznościowych czy aplikacji do obsługi inteligentnego domu, generuje niekontrolowany przyrost różnorodnych danych, których analiza wymaga nowoczesnych podejść a także krytycznego spojrzenia na te nowe źródła informacji, podatne na uprzedzenia algorytmiczne, ograniczenia dostępu czy problemy z reprezentatywnością. Jak w tych warunkach zachować rzetelność naukową i wyciągać trafne wnioski na temat zjawisk społecznych? Największy wpływ na warsztat socjologa cyfrowego ma rozwój metod sztucznej inteligencji. Algorytmy i narzędzia dedykowane do analizy języka naturalnego (ang. natural language processing) oraz obrazu (ang. computer vision) otwierają przed badaczami nowe możliwości w zakresie analizy tekstów, obrazów czy predykcji zachowań. Coraz częstsze wykorzystanie takich modeli w procesie naukowym prowadzi do zmiany charakteru badań akademickich, ponieważ wydajność i automatyzacja zaczynają przeważać nad ludzkim doświadczeniem i krytyczną refleksją, która z tego wynika. W rezultacie, sztuczna inteligencja przesuwa punkt ciężkości badań z dociekań skoncentrowanych na człowieku na rozwiązywanie problemów opartych na analizie danych. Ta zmiana w kierunku analiz opartych na AI niesie ryzyko sprowadzenia badań akademickich do serii ćwiczeń technicznych, a badaczy do roli jedynie interpretatorów danych. Pojawiają się zatem pytania o granice automatyzacji i interpretacji wyników. Jakie konsekwencje niesie stosowanie takich technologii w badaniach społecznych? Jak pogodzić etykę badawczą z wykorzystaniem danych zebranych za pomocą metod AI? Jak radzić sobie z dylematami dotyczącymi prywatności, zgody na udział w badaniach i potencjalnych skutków społecznych wyników analiz? Sesja „Wyzwania metodologiczne socjologii cyfrowej” ma na celu integrację badaczy, którzy podejmują próbę odpowiedzi na tak sformułowane pytania.
Zapraszamy do wspólnej dyskusji nad sposobami adaptacji tradycyjnych metod badawczych do warunków cyfrowych, a także opracowywania innowacyjnych podejść, które łączą dorobek socjologii z osiągnięciami nauk technicznych. To przestrzeń do wymiany doświadczeń, inspiracji i wspólnego definiowania przyszłości metodologicznej socjologii w erze cyfrowej i AI.
Charakter grupy:
regularna
grupa Sekcji Socjologii Cyfrowej;
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Anna
Kacperczyk,
Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Izabela Bukalska UKSW, Dominik Porczyński, Uniwersytet Rzeszowski
Abstrakt:
Refleksyjność stanowiąca cechę współczesnego, po- lub późnonowoczesnego społeczeństwa (Beck, Lash, Giddens, 2006), skłania do nieustannego przyglądania się zachodzącym procesom i zastanawiania się nad miejscem i funkcją poszczególnych instytucji. Nie omija to nauk społecznych. Od ponad trzech dekad dekonstruuje się transparentność i wykazuje uwikłanie socjologii i antropologii kulturowej w praktyki kolonialne oraz usłużność wobec władzy. Jednocześnie, pomimo wielokrotnego wykazania od XIX w. specyfiki nauk społecznych są one nieustannie oceniane z perspektywy paradygmatów scjentystycznych i pozytywistycznych, które dla decydentów i sponsorów są traktowane jako wzór nauki – obiektywnej i wolnej od wartościowania. Kładzie się także coraz większy nacisk na utylitarność. W zafundowanych polskiej akademii liberalnych reformach pojawiały się postulaty wpływu społecznego – badacze mają wyjść ze swoich „wież z kości słoniowej” i pełnić funkcję służebną dla społeczeństwa. Nie podważając zasadności racjonalnego gospodarowania ograniczonymi środkami finansowymi warto jednocześnie zwrócić uwagę na to, że część społeczeństwa nie chce słuchać czegoś, co nie potwierdza tzw. „wiedzy zdroworozsądkowej”. Przyjrzenie się uwikłaniu nauk społecznych w relację władzy, rynku i społeczeństwa wydaje się mieć szczególne znaczenie w związku z faktem coraz bardziej wyraźnego splatania biznesu i polityki, które potrafi skutecznie doprowadzić do podporządkowania sfery publicznej interesom wąskiej grupy i podważenia dorobku w zakresie ochrony klimatu i praw społecznych. Niepokojące jest również odradzanie się ideologii, które – jak pokazała historia – naukę traktują instrumentalnie. Temat grupy ma zachęcić do zastanowienia się nad miejscem i misją socjologii we współczesnym społeczeństwie. Zadając klasyczne pytanie Howarda S. Beckera (1967), „po czyjej stronie jesteśmy” (Whose Side Are We On?) zwracamy uwagę na fakt, że wybrane problemy badawcze, stosowane paradygmaty, metody i decyzje etyczne niosą konkretne skutki. Czy osoby prowadzące badania działają na rzecz instytucji je finansujących? Realizują swoje własne interesy, potrzeby poznawcze lub finansowe? Chcą pomóc osobom uczestniczącym w badaniach? A może chcą dostarczyć decydentom wiedzy i narzędzi do rozwiązania jakiegoś problemu społecznego? Co rodzi głębsze pytania: dla kogo dane zjawisko stanowi problem i jakie są jego przyczyny? Kogo reprezentujemy w wytwarzanej przez nas wiedzy? I czy możemy pozostać bezstronni?
Zapraszamy do nadsyłania referatów podejmujących następujące kwestie:
– tożsamość socjologa i podtrzymująca ją praca graniczna;
– misja nauk społecznych
– interpretacje;
– społeczne postrzeganie roli socjologa;
– areny sporu w społecznym świecie wytwarzania wiedzy socjologicznej;
– negocjowalny porządek akademii wobec zmian kulturowych i technologicznych;
– dylematy etyczne w kontakcie z aktorami politycznymi i biznesowymi;
– dylematy etyczne w kontakcie z osobami badanymi (wytwórcami wiedzy);
– relacje władzy w sytuacji badawczej;
– oddawanie głosu „wyciszonym”;
– pojęcie reprezentacji w badaniach jakościowych;
– relacje socjologów z innymi środowiskami wytwarzającymi wiedzę (profesjonaliści-praktycy, dziennikarze, reportażyści);
– miejsce socjologa-badacza w badaniach partycypacyjnych i citizen science.
Charakter grupy:
regularna
Sekcja Socjologii Jakościowej i Symbolicznego Interakcjonizmu
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Marek
Rymsza,
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Arkadiusz Karwacki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Abstrakt:
Współczesnym wyzwaniem modernizacyjnym państw dobrobytu (welfare states) jest rozwój trzeciego – oprócz regulacji rynku pracy i transferów socjalnych w ramach zabezpieczenia społecznego – filara „infrastruktury dobrobytu”, jakim są usługi społeczne (social services). To właśnie usługi społeczne mają zapewnić, że ogólnospołeczny dobrobyt, mierzony wskaźnikami rozwoju gospodarczo-społecznego, będzie realnie przekładał się na dobrostan obywateli, mierzony wskaźnikami jakości życia. Rozwój social services prowadzi do rekalibracji europejskich polityk społecznych, z uwzględnieniem nowych ryzyk socjalnych (np. niepewność i niestabilność zatrudnienia, poczucie osamotnienia, zwłaszcza w końcowej fazie życia), upowszechniania nowych technologii (IT, AI), rozluźniania więzi społecznych i przemian stylów życia. Tym, co wyróżnia usługi społeczne od funkcjonowania pozostałych filarów infrastruktury dobrobytu, jest potrzeba ich środowiskowego osadzenia (zasada decentralizacji), tak aby korzystanie z usług zapewniało ludziom funkcjonowanie w ich środowiskach społecznych, niezależnie od wieku, poziomu sprawności czy sytuacji rodzinnej. Kluczowym zadaniem służb publicznych, organizacji sektora obywatelskiego, a także podmiotów rynkowych jest współtworzenie (zasada welfare mix) lokalnych systemów usługowych oferujących ogółowi mieszkańców (zasada powszechności) wsparcie zintegrowane (zasada one stop shop), obejmujące pakiety usług „szytych na miarę” (zasada personalizacji), z uwzględnieniem oczekiwań i preferencji mieszkańców (zasada responsywności), świadczonych przez specjalistów reprezentujących różne profesje, zawody i specjalności pomocowe (zasada profesjonalizacji), przy wykorzystaniu zasobów społeczności lokalnych (podejście środowiskowe). Inwestycje w rozwój środowiskowych systemów usług społecznych podejmowane są w wielu państwach europejskich, co na poziomie agendy Unii Europejskiej znajduje potwierdzenie w promocji polityk deinstytucjonalizacji działań pomocowych.
Zaproszenie do wystąpienia w sesji kierowane jest do badaczy zainteresowanych wiązaniem w programowaniu polityk publicznych dobrobytu ogólnospołecznego (poziom makro) z dobrostanem jednostek (poziom mikro), zwłaszcza w zakresie organizowania i realizacji usług społecznych, i związanym z tym zmianom w funkcjonowaniu tradycyjnych profesji (i semi-profesji) pomocowych oraz wyłanianiem się nowych zawodów i specjalności. To jednocześnie zaproszenie do dzielenia się rezultatami studiów nad funkcjonowaniem lokalnych systemów i instytucji wsparcia mierzących się z wyzwaniem deinstytucjonalizacji.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrdkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Maria
Nawojczyk
AGH Kraków
Współautorzy:
Jarosław Chodak, UMCS
Abstrakt:
Algorytmy, datafikacja i sztuczna inteligencja rewolucjonizują gospodarkę, podważając dotychczasowe modele rynkowe i rodząc pytania o przyszłość kapitalizmu. Zarówno platformowe modele biznesowe, jak i coraz powszechniejsze zastosowanie sztucznej inteligencji, wywierają znaczący wpływ na praktyki i procesy ekonomiczne. Te zmiany prowadzą do fundamentalnej transformacji tradycyjnych gospodarek rynkowych. Liczne badania dokumentują ten proces, a także podejmują próby zdefiniowania nowe-go oblicza kapitalizmu, czego przykładem jest koncepcja „kapitalizmu inwigilacyjnego”. Monopolizacyjne praktyki wielkich firm technologicznych budzą liczne kontrowersje. W kontekście tych zmian zasadne staje się pytanie, czy wciąż mamy do czynienia z gospodarką rynkową i jakie mechanizmy regulacyjne ją kształtują. Należy rozważyć, czy możliwe jest wyróżnienie regionalnych typów tej gospodarki, czy też dominują w niej procesy global-nej standaryzacji. Kluczowe zatem jest zrozumienie, jak nowe technologie redefiniują zasady gry ekonomicznej. To zagadnienie będzie tematem przewodnim naszych dyskusji w ramach grupy roboczej.
Proponujemy następujące kierunki dyskusji:
• Które technologie (AI, blockchain, automatyzacja) mają największy wpływ na obecne przeobrażenia gospodarcze?
• Jakie są kluczowe cechy nowej gospodarki cyfrowej i jak zmienia się jej charakter?
• Kto (korporacje technologiczne, rządy, algorytmy) ma największy wpływ na kierunek i tempo zmian w gospodarce?
• Jakie wyzwania dla demokracji stwarza gospodarka cyfrowa (prywatność, wolność słowa, nierówności)?
• Jakie są społeczne konsekwencje transformacji gospodarczej, nierówności dochodowe, bezrobocie technologiczne, zmiany struktury społecznej)?
• Jak automatyzacja zmienia strukturę zatrudnienia? Jakie nowe umiejętności są potrzebne na rynku pracy?
• Jak redefiniować systemy edukacji, aby przygotować ludzi na nową rzeczywistość gospodarczą?
• Jakie są wyzwania etyczne rozwoju i zastosowania AI (dyskryminacja algorytmiczna, odpowiedzialność za decyzje maszyn)?
Charakter grupy:
regularna, międzyośrodkowa
grupa sekcji Socjolgii Ekonomicznej
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Katarzyna
Górniak,
Politechnika Warszawska
Współautorzy:
Agnieszka Golczyńska-Grondas, Uniwersytet Łódźki
Abstrakt:
Proponujemy, by przedmiotem refleksji stały się doświadczenia biograficzne związane z pomocą i wsparciem w czasach zwielokrotnionego i niekoniecznie oswojonego ryzyka. Zrozumienie istoty różnorodnych działań pomocowych, w tym uwarunkowań współczucia wobec Innego wydaje się kluczowe w obecnej sytuacji społeczno-politycznej, w obliczu polikryzysu, w szczególności w związku z kolektywną traumą wywołaną pandemią Covid-19, wybuchem pełnoskalowej wojny oraz napływem uciekinierek i uciekinierów z Ukrainy, czy też kryzysem humanitarnym na granicy polsko-białoruskiej. W szczególności w przypadku inwazji rosyjskiej na Ukrainę obserwujemy w społeczeństwie polskim zmiany postaw wobec osób potrzebujących pomocy – od „festiwalu współczucia” zimą i wiosną 2022 roku do narastającej niechęci wobec przebywających w Polsce obywateli i obywatelek Ukrainy. Kategorię Innego postrzegamy przy tym bardzo szeroko, ponieważ koncentrujemy się na analizie relacji pomiędzy pomagającymi a tymi, który pomoc otrzymują.
Interesuje nas przede wszystkim doświadczenie „codziennych” praktyk wsparcia i współczucia, realizowanych zarówno przez osoby zawodowo pomagające innym w ramach helping professions (lekarzy, terapeutów, pracowników socjalnych, pracowników organizacji pozarządowych etc.), działań podejmowanych przez aktywistki i aktywistów społeczeństwa obywatelskiego, którego ożywienie obserwujemy od czasu pandemii i rządów Zjednoczonej Prawicy, czy też działania „zwykłych ludzi”, np. opiekunek i opiekunów osób zależnych i osób zaangażowanych społecznie w wymiarze lokalnym. Uwzględniamy zatem wymiar pracy „rutynowej”, jak i obywatelskiego zaangażowania oraz praktyk wynikających z osobistych, bliskich więzi. Z drugiej strony, uwzględnić chcemy perspektywę tych, którzy i które pomoc otrzymują jako pacjentki pacjenci, użytkowniczki i użytkownicy usług, klientki i klienci, wychowankowie i wychowanki instytucji, czy też uciekinierki i uciekinierzy lub/i ludzie w drodze.
Działania zakładające współczucie wobec Innego wydają się mieć szczególne znaczenie dla pracy biograficznej i pracy tożsamościowej aktorek i aktorów społecznych powiązanych relacją wsparcia. Istotne są tu także kwestie systemów wartości i dylematów etycznych odzwierciedlających się w doświadczeniach biograficznych.
Charakter grupy:
regularna
grupa Sekcji Badań Biograficznych
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Dariusz
Brzeziński
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Współautorzy:
Małgorzata Winiarska-Brodowska – Jagiellonian University
Abstrakt:
W 2017 roku Jean Twenge opublikowała słynną książkę iGen, w której przedstawiła wyniki badań poświęconych pokoleniu osób urodzonych w latach 1995-2012. Twenge przeanalizowała wpływ powszechnej dostępności Internetu i smartfonów na wartości, postawy i praktyki młodych ludzi. Dziś, osiem lat po publikacji iGen, zmiany technologiczne znacznie przyspieszyły. Rozwój nowych platform komunikacyjnych i upowszechnianie się rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji – w tym GenAI – rodzi pytanie o konsekwencje obecnej rewolucji technologicznej dla zmian społecznych i kulturowych. Dotyczy to zarówno osób urodzonych w ostatnich latach – które proponujemy nazwać „AIGen” – jak i przedstawicieli innych pokoleń. Chcielibyśmy zachęcić do dyskusji na temat tego, w jaki sposób współczesne zmiany technologiczne kształtują fundamenty przyszłego społeczeństwa.
Proponujemy refleksję m.in. nad następującymi zagadnieniami:
– wpływ procesu algorytmizacji na wartości i postawy młodego pokolenia;
– transformacje społeczne i kulturowe jako pochodna rozwoju współczesnej technologii;
– utopijne i dystopijne wizje algorytmizacji społecznej;
– nowe sposoby wykorzystania technologii do komunikacji, współpracy i edukacji;
– zaufanie i odpowiedzialność w ramach „kondycji algorytmicznej”
Zapraszamy do zgłaszania propozycji badań empirycznych lub teoretycznych koncentrujących się na roli i znaczeniu technologii w życiu społecznym, a także interakcji między ludzką sprawczością a zaawansowanymi systemami sztucznej inteligencji.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
grupa
Sekcji Socjologii Cyfrowej
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Krzysztof Puchalski, Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź; SSZiM PTS,
Współautorzy:
Agnieszka Borowiec Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa; SSZiM PTS
Małgorzata Synowiec-Piłat Fundacja Kreatywnie dla Zdrowia, Wrocław, SSZiM PTS
Abstrakt:
Pojęcie ryzyka zdrowotnego i jego czynników jest mocno ugruntowane w socjologii zdrowia i medycyny. Stało się popularne wraz z procesami upowszechniania się wśród głównych przyczyn zgonów niezakaźnych chorób przewlekłych (tzw. cywilizacyjnych), o złożonej i niejednoznacznie określonej etiologii. Zastąpiło lub stało się komplementarne dla pojęcia przyczyn choroby, które trudno precyzyjnie wyodrębnić w łańcuchach współzależnych zjawisk. Wraz z przemianami społecznie akceptowanej definicji zdrowia, a więc wyjściem poza brak biologicznie rozumianej choroby i wejściem w obszar zjawisk psychospołecznych, duchowych, obszar jakości życia czy indywidualnie doświadczanego dobrostanu, pojęcie ryzyka zdrowotnego i katalog związanych z nim czynników ulega stopniowemu rozszerzaniu. Procesy te zostały opisane m.in. w socjologicznych koncepcjach „społeczeństwa ryzyka” (Beck, 2002) czy „społeczeństwa zdrowia” (Kickbusch, 2005). Postrzeganie spraw zdrowia w kontekście ryzyka spopularyzowane zostało w społeczeństwie za sprawą neoliberalnego hasła „twoje zdrowie w twoich rękach”, które łączone było z koncepcją behawioralnych czynników ryzyka, obejmujących krótką listę zachowań związanych z aktywnością fizyczną, dietą, rekreacją, używkami czy kontrolą stanu zdrowia. Eksponowanie roli tych czynników, przy marginalizowaniu innych (m.in. społeczno-strukturalnych, środowiskowych, politycznych, ekonomicznych, kulturowych) miało swoje liczne konsekwencje społeczne. Należy do nich m.in. lekceważenie zagrożeń związanych z tradycyjnymi chorobami zakaźnymi, co wyraźnie ujawniła pandemia COVID-19. To także obarczenie jednostek główną odpowiedzialnością za ich zdrowie, co pomagało usprawiedliwiać niewydolność polityk społecznych i systemu opieki medycznej oraz wspierało neoliberalną opcję polityczną. Nazwanie tych czynników – wbrew stanowisku wielu socjologów – zbiorczą nazwą stylu życia, prowadziło do rugowania z refleksji nauk o zdrowiu socjologicznej problematyki zawartej w tym pojęciu. Społeczne postrzeganie ryzyka zdrowotnego – jego prawdopodobieństwa, siły potencjalnego oddziaływania, źródeł, własnej podatności – wiąże się zarówno z obiektywnymi przemianami czynników wpływających na zdrowie, jak i z przemianami oraz zróżnicowaniami kontekstów społecznych: trendów kulturowych, interesów ekonomicznych, opcji politycznych, paradygmatów naukowych itp. O ile ryzyka dla zdrowia wynikające z gwałtownych zmian klimatycznych, rozwoju Internetu, sztucznej inteligencji czy antybiotykooporności stanowią relatywnie nowe wyzwania, o tyle sposób widzenia epidemii, wojny, ubóstwa i nierówności społecznych jako ryzyk zdrowotnych, zmienia się w zależności od kontekstu społecznego, choć zjawiska te stale towarzyszą ludzkości.
Podczas sesji chcemy poszukać odpowiedzi m.in. na następujące pytania: Czy o skierowaniu uwagi na określone ryzyko zdrowotne decyduje tylko lub głównie rozwój wiedzy naukowej? Jakie inne źródła czy typy wiedzy legitymizują ryzyko zdrowotne? Jaki jest społeczny odbiór różnego typu przekazów na temat ryzyka zdrowotnego? Jakie mechanizmy społeczne sprawiają, że dostrzegane lub nagłaśniane są takie, a marginalizowane lub skrywane inne ryzyka? Jak wygląda społeczna dystrybucja obiektywnie występującego oraz postrzeganego ryzyka zdrowotnego i różnych jego czynników? Czy i w jaki sposób różne grupy społeczne próbują radzić sobie z informacjami na temat ryzyk zdrowotnych oraz samym ryzykiem? Jakie są społeczne i zdrowotne skutki zróżnicowanej dystrybucji ryzyka, wiedzy o nim oraz różnych strategii radzenia sobie z nim?
Charakter grupy:
regularna
grupa Zarządu Sekcji Socjologii Zdrowia i Medycyny PTS
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Michał
Kotnarowski
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Współautorzy:
Joanna Konieczna-Sałamatin, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Grupa tematyczna koncentruje się na analizie przemian społecznych w Polsce od 1989 roku w kontekście międzynarodowym i dynamicznym. Interesuje nas, w jakim stopniu polskie procesy społeczne są unikalne, a w jakim współdzielone z innymi krajami Europy i świata. Szczególnie interesujące będą analizy łączące perspektywy dynamiczną i porównawczą.
Perspektywę dynamiczną rozumiemy jako analizę zmian w czasie, natomiast perspektywa porównawcza pozwala na zestawienie zjawisk i procesów zachodzących w Polsce z analogicznymi procesami w innych krajach europejskich i pozaeuropejskich. Kluczowe pytania dotyczą unikalności polskich przemian oraz ich podobieństw do zjawisk obserwowanych np. w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, czy innych krajach europejskich lub krajach spoza Europy.
Interesują nas przemiany w różnych sferach życia społecznego, takich jak wartości, normy, postawy wobec inności, religijność, zaufanie do instytucji czy systemu politycznego. Liczymy również na wystąpienia dotyczące zmian aktywności politycznej (związanej i niezwiązanej z wyborami), a także różnego rodzaju aktywności społecznej. Interesujące są też dla nas opracowania dotyczące zmian w strukturze społecznej, zmian stratyfikacyjnych, czy szeroko rozumianych przemian kompozycji polskiego społeczeństwa. Zarysowany obszar tematyczny jest dość szeroki, ale częścią wspólną wszystkich wystąpień będzie z jednej strony dynamika procesów zachodzących w Polsce, z drugiej przyjęcie perspektywy komparatystycznej.
Zapraszamy do przedstawiania analiz opartych na danych pochodzących z międzynarodowych projektów badawczych, w których Polska od lat bierze udział, takich jak Europejski Sondaż Społeczny (European Social Survey), Europejskie Badanie Wartości (European Values Study), Międzynarodowy Program Badań Społecznych (International Social Survey Programme) czy Polskie Badanie Panelowe POLPAN. Jesteśmy także otwarci na analizy jakościowe, etnograficzne, analizy dyskursu lub inne – jeśli uwzględniają komponent dynamiczny lub komparatystyczny.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Katarzyna Zajda, Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Sylwia Urbańska, Uniwersytet Warszawski
Ilona Matysiak, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej;
Wojciech Goszczyński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Abstrakt:
Celem grupy tematycznej jest integracja różnych środowisk, których badania związane są z szeroko rozumianą wiejskością.
Interesują nas odpowiedzi na nowe lokalne i pozalokalne zjawiska, procesy. Zakładamy, że złożone wyzwania społeczne związane m.in. ze zmianą klimatyczną, procesami ludnościowymi, kulturą, gospodarką, relacjami między płciami odciskają się na trajektoriach transformacji wiejskości. Interesuje nas to, jak społeczności wiejskie adaptują się, przeobrażają lub chronią się przed takimi wyzwaniami. Szczególną rolę przypisujemy studiom nad:
a) szeroko rozumianym środowiskiem naturalnym: jego związkiem z wiejskością, konstrukcją tego, co naturalne a co społeczne. Interesować nas będą tarcia i uwspólnienia, związane z procesami ochrony środowiska i zmian klimatycznych; kwestie związane z rolnictwem i środowiskiem naturalnym, postawy, polityki publiczne i oddolne ich recepcje w społeczeństwie;
b) miejscem i specyfiką zróżnicowania miejsc: różne typy wsi i ich przemiany, przywiązanie do miejsca, warunki wiejskiego życia (mieszkalnictwo, usługi publiczne, służba zdrowia, edukacja, polityki i zarządzanie publiczne), relacje między wiejskością a miejskością;
c) ludźmi i procesami: sprawczość (agency), innowacje społeczne, intersekcjonalne spojrzenie na praktyki społeczne (gender, rasa, klasa, wiek), praktyki mobilności (uchodźcze – uchodźcy na wsi), formalne i nieformalne formy wsparcia mieszkańców wsi zagrożonych wykluczeniami.
Zależy nam na podejściu integrującym, wykraczającym poza ramy jednej subdyscypliny, łączącym różne perspektywy i tradycje teoretyczne oraz metodologiczne.
Zachęcamy członków i członkinie PTS do udziału w obradach grupy w formule regularnej. W przypadku dużej liczby zgłoszeń przewidujemy możliwość wyłożenia referatów rezerwując do 5 minut na ich krótką prezentację.
Charakter grupy:
grupa Sekcji Socjologii Wsi i Rolnictwa
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Aleksandra
Nowakowska-Kutra, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Współautorzy:
dr Antonina Doroszewska,
WUM
Abstrakt:
Przemiany ostatnich dekad, tak natury demograficznej (starzenie społeczeństwa, ruchy migracyjne), jak i społeczno-ekonomiczne (m.in. rosnące nierówności, polaryzacje, rywalizacja, kultura konsumpcjonizmu, kult młodości, witalności i efektywności, postępu, rewolucja technologiczna), wiążą się z licznymi zmianami w zakresie fizyczno-psychicznej kondycji społeczeństwa, zachowaniami w zdrowiu, świadomością zdrowotną, relacjami pomiędzy potrzebującymi pomocy i/lub opieki medycznej a środowiskiem medycznym, zdolnym by tej pomocy udzielić.
Łatwy dostęp do wiedzy medycznej sprawia, że rosną kompetencje zdrowotne, a sam pacjent zdolny jest do partnerskiej/równorzędnej relacji z personelem medycznym, jaki i do trwałego zaangażowania w utrzymaniu zdrowia i/lub (możliwie najlepszej) kondycji. Ponadto rosną jego oczekiwania względem jakości relacji z pracownikiem ochrony zdrowia (lekarz, położna, pielęgniarka, ratownik medyczny). Zarówno doświadczenia międzynarodowe, wpływ kultury masowej, jaki ogólne zmiany w obszarze prestiżu zawodów, komercjalizacja usług medycznych, wywołują znaczące przeobrażenia w tym zakresie. Interesująca jest także relacja między gwarantowanymi w ustawie i innych aktach prawnych prawami pacjenta a ich realizacją w praktyce społecznej i świadomość prawna – zarówno personelu medycznego, jak i samych pacjentów. Z drugiej strony uwypukla się znaczenie nierówności społecznych. Część ludzi charakteryzuje mniejsza świadomość dbania o zdrowie i sposobów utrzymania dobrej kondycji, dysponuje ograniczonym dostępem do opieki zdrowotnej, a podczas konsultacji medycznej trudniej im artykułować problemy oraz potrzeby, a w odbiorze – informację zwrotną i medyczne zalecenia Brak odpowiednich regulacji prawnych oraz popularność mediów społecznościowych, wiąże się z coraz większym rozpowszechnieniem nieprawdziwych informacji (fake newsów) z obszaru zdrowia i choroby, sprzyja upowszechnianiu się niemedycznych metod lecznictwa i działalności różnych uzdrowicieli. Kluczowy staje się rozwój kompetencji społecznych i zdrowotnych, kapitału kulturowego, które mogą ograniczać nierówności społeczne związane z dostępem do ochrony zdrowia, do wiedzy medycznej oraz z kontaktem z pracownikami ochrony zdrowia. Mogą zmniejszyć poziom stygmatyzacji osób chorych oraz pomóc aktywizować środowiska lokalne na ich rzecz, co choć ważne i konieczne, nadal jest problematyczne.
Z drugiej strony przekaz dotyczący zdrowia i medycyny jest kształtowany zarówno przez przedstawicieli zawodów medycznych, jak i instytucje medyczne oraz organy administracji publicznej, których zadania coraz częściej wiążą się z działaniami na rzecz edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki. Z tego względu rośnie znaczenie kompetencji komunikacyjnych osób zaangażowanych w kształtowanie działań na rzecz zdrowia oraz pracowników instytucji medycznych, w tym zwłaszcza pracowników ochrony zdrowia.
Obrady grupy tematycznej mają być okazją do dyskusji nad obszarami socjologicznych analiz procesu komunikacji w i o medycynie, procesami społecznymi, które wpływają na ten proces komunikacji oraz znaczeniu wiedzy socjologicznej w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnych pracowników ochrony zdrowia.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Grzegorz Bryda, Uniwersytet Jagielloński / CAQDAS TM Lab
Współautorzy:
Marek Troszyński, Collegium Civitas / NASK-PIB
Krzysztof Tomanek, Uniwersytet Jagielloński / Stowarzyszenie POLITES
Abstrakt:
„Dynamiczny rozwój technologii przetwarzania języka naturalnego (NLP) oraz modeli językowych – dużych (LLM) i małych (SLM) – znacząco zmienia sposób prowadzenia badań w naukach społecznych i lingwistycznych. W odpowiedzi na te zmiany powstała grupa tematyczna, której celem jest stworzenie przestrzeni do interdyscyplinarnej wymiany wiedzy teoretycznej i praktycznej. Grupa ta koncentruje się na wykorzystaniu narzędzi NLP w badaniach społecznych, analizie danych oraz wdrożeniach empirycznych. W ramach grupy poruszane będą kluczowe zagadnienia, takie jak: – Socjologia cyfrowa: analiza społecznych i kulturowych aspektów technologii NLP, w tym wpływu dużych modeli językowych na procesy społeczne, komunikację i interakcje w mediach społecznościowych. – Lingwistyka korpusowa: budowa i wykorzystanie korpusów językowych do analizy tekstów, badania zmian językowych, analizy dyskursu oraz problematyki międzykulturowej. Integracja CAQDAS i NLP w praktyce badawczej: zastosowanie technologii analizy danych jakościowych, takich jak automatyczne kodowanie, analiza treści i modelowanie tematyczne. – Modele językowe w praktyce: implementacja i adaptacja dużych i małych modeli językowych w specyficznych kontekstach badawczych, z uwzględnieniem ich możliwości, ograniczeń oraz wyzwań etycznych. – Prawne i etyczne aspekty NLP: przejrzystość algorytmów, pochodzenie danych, zbiory danych z perspektywy prawa autorskiego, anonimizacja danych, ryzyka związane z użyciem algorytmów.
Grupa skierowana jest zarówno do badaczy, jak i praktyków zainteresowanych teoretycznym i praktycznym wykorzystaniem technologii językowych w naukach społecznych. Uczestnicy będą mieli okazję do zaprezentowania wyników badań empirycznych, omówienia studiów przypadku oraz refleksji nad przyszłością NLP. Szczególny nacisk zostanie położony na krytyczną analizę wpływu NLP na procesy społeczne, etyczne aspekty ich zastosowań oraz wyzwania związane z reprodukcją uprzedzeń i nierówności w modelach językowych. Grupa łączy perspektywy socjologii, lingwistyki komputerowej, kognitywistyki, etyki technologii oraz nauk o komunikacji, budując kompleksowe podejście badawcze. Wspólne dyskusje będą obejmowały m.in. wykorzystanie modeli językowych do analizy dyskursu, mediów społecznościowych i badań jakościowych; tworzenie i analizę korpusów językowych w kontekście identyfikacji zmian językowych i kulturowych; a także integrację narzędzi CAQDAS z NLP w automatycznym kodowaniu i analizie treści. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych eksplorowaniem roli NLP i modeli językowych w kształtowaniu przyszłości nauk społecznych. Grupa ma na celu nie tylko wymianę wiedzy, ale również wskazanie kierunków rozwoju technologii w kontekście socjologicznym i lingwistycznym.”
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Magdalena
Gajewska,
Uniwersytet Gdański
Współautorzy:
Joanna Mizielińska, Collegium Civitas
Abstrakt:
Relacje międzygatunkowe od wielu dekad stanowią przedmiot zainteresowania środowiska socjologicznego. Socjobiologiczne spojrzenie było i jest jednym z jego wymiarów ale nie jedynym. Myślenie o tych, którzy są bliscy implikuje też filozoficzną i polityczną refleksję nad paradygmatem i mitem “władania” omnipotentnego człowieka. Mitem który osadził się w naukach społecznych wraz z ideą postępu.
Zwrot ku równości w relacjach międzygatunkowych, który obserwujemy w polskiej rzeczywistości społecznej, nadal wymaga oswojenia i analizy w naukach społecznych. Implikuje pytanie o to, czy światopogląd polskiej socjologii jest gotowy na odrzucenia antropocentrycznego spojrzenia. Niesie on bowiem za sobą ryzyko zmiany paradygmatu przez rozpoznania nieadekwatności pozytywistycznego/ patriarchalnego światopoglądu oraz bezwzględność wyzwania metodologicznego, jakie staje na drodze socjologicznego poznania.
Bliskość i “emancypacyjny zwrot wcześniej wyzwolonych z patriarchalnego światopoglądu względem innych istot nie może być już traktowany jako peryferyjny fenomen” ale zostać rozpoznany przez socjologię jako wyzwanie “oswajania zwierzęcości” świata społecznego.
To, co się dzieje między ludźmi a innymi gatunkami, niesie za sobą dużo nowych zadań takich jak ukonstytuowanie metodologii badań międzygatunkowych, analizę więzi emocjonalnych, stosunków prawnych, zjawiska przemocy i pomocy, budowania rodzinności i stadności, odniesienie się do kooperacji z naukami przyrodniczymi.
Zapraszamy do zabrania głosu w naszej sesji badaczy zainteresowanych:
metodologią badań międzygatunkowych
intersekcjonalnym badaniem społecznej historii relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami, tego jak różnorodne były praktyki tworzenia codzienności
intersekcjonalnym badaniem współczesnych wymiarów międzygatunkowych relacji w życiu codziennym, zarówno z gatunkami udomowionymi, gospodarskimi i dzikimi
badaniem procesów wzajemnego oswajania dzikości” pomiędzy ludźmi a zwierzęcymi uchodźcami/ wygnańcami/ migrantami
rodzina międzygatunkowa w perspektywie ekspertów
terapia z udziałem zwierząt, zwierzęta w terapii
odpowiedzialność prawna a prawa zwierząt
badaniem kontrowersji i konfliktów pomiędzy światem poza-ludzkich zwierząt a ludźmi
badaniem procesów cywilizacyjnego wykluczenia gatunków oraz kategorii istot nad użytych/zużytych
kategorią gatunków “wybranych”
badaniem procesów budowania więzi i zażyłości międzygatunkowych w środowisku miejskim, wiejskim i “naturalnym”
badaniem ryzyka związanego z oswajaniem (antropomorfizowaniem) Zwierzęcego w życiu codziennym
badaniem momentów granicznych takich jak śmierć i uśmiercanie innych zwierząt
badaniem procesów wykluczenia i marginalizacji wybranych gatunków
badaniem ambiwalencji związanej ze współczesnym procesem oswajania np tych, które towarzyszą codziennemu “konsumowaniu innych zwierząt”, anihilacji więzi biologiczno- emocjonalnych z bliskimi – innymi
badaniami związanymi z umiejscowieniem nie-ludzkich aktorów w sieci relacji rodzinnych; rolą, jaką pełnią w tworzeniu i podtrzymywaniu bliskich relacji
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Krzysztof Bulkowski, Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Michał Federowicz, Instytut Filozofii i Socjologii PAN;
Serhii Terepyshchyi, Uniwersytet Państwowy im. Mychajła Drahomanowa, Kyiv
Abstrakt:
Kiedy trwał poprzedni Zjazd Socjologiczny uchodźcy wojenni z Ukrainy masowo napływali do Polski, a decydująca część społeczeństwa polskiego w spontanicznej reakcji towarzyszącej działaniom lokalnych samorządów i organizacji społecznych starała się im zapewnić podstawowe warunki przetrwania. Na Osiemnastym Zjeździe, w grupie od hoc naradzano się, jak sprawnie podjąć wielorakie badania procesów społecznych zaistniałych w następstwie nieprzewidywanego ryzyka związanego z wojną w sąsiednim kraju. Solidarnościowe odruchy znalazły potwierdzenie w działaniach podjętych na szeroką skalę. Społeczeństwo na nowo odkryło swoją sprawczość. Towarzyszyła temu świadomość trudnego do przewidzenia ryzyka rozprzestrzenienia się wojny. Wraz z kobietami z Ukrainy i ich dziećmi docierały do Polski odczuwalne następstwa wojny i towarzyszące im poczucie tymczasowości.
Za sprawą wojny w Ukrainie obecność migrantów w Polsce skokowo wzrosła, stwarzając nową jakość w polskiej percepcji procesów migracyjnych. Widocznym tego przykładem jest udział dzieci i młodzieży-migrantów w polskich szkołach i przedszkolach, który w roku 2022 wzrósł około dwudziestokrotnie. O ile do stycznia 2022 roku uczniowie-migranci skupieni byli głównie w dużych ośrodkach, takich jak Warszawa, Kraków i Wrocław, o tyle obecnie uczęszczają oni do ok. 12 tys. szkół w całej Polsce, przy łącznej liczbie 21 tys. szkół w kraju. Także na rynku pracy odczuwalny jest udział migrantów, przy czym w skali wszystkich krajów OECD polski rynek pracy okazał się najbardziej otwarty dla uchodźców z Ukrainy. Jednocześnie liczne badania nad relacjami w szkołach pokazują, że obie społeczności, polska i ukraińska, istnieją „obok siebie”, zaś początkowe tendencje integracyjne niepostrzeżenie wypierane są przez, często nawet niezamierzone, działania asymilacyjne. Co więcej, rządowa strategia migracyjna z 15.10.2024 r., zatytułowana „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo”, nie uwzględnia powiązania działań edukacyjnych z działaniami integracyjnymi, ignorując potencjał zawarty w szkolnym budowaniu relacji. Tymczasem około 2/3 imigrantów to rodzice i ich dzieci; doświadczenia wyniesione z polskiej szkoły będą rzutowały na ich szersze relacje społeczne. Ponadto przemiany w polskiej szkole, które by konsekwentnie wzmacniały więzi społeczne i umiejętność budowania relacji sprzyjają podnoszeniu jakości edukacji dla wszystkich. Edukacja włączająca potrzebna jest dla każdego, zaś obecność migrantów jest jedynie dodatkowym probierzem jej funkcjonowania.
Grupa tematyczna nawiązuje do wspomnianych działań ad hoc podczas poprzedniego Zjazdu i rodzących się wówczas różnorodnych pomysłów badawczych. Wiele z nich udało się zrealizować. Towarzyszyła temu elastyczność grantodawców, takich jak przykładowo Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Widzimy potrzebę zorganizowanego skojarzenia ze sobą badań edukacyjnych, migracyjnych, rynku pracy, historii mówionej i innych pól badawczych, które zostały wzmocnione w następstwie skokowego wzrostu liczebności migrantów w polskim krajobrazie społecznym, ale także pojawieniu się nieuświadamianego wcześniej ryzyka wojny.
Zapraszamy badaczy zajmujących się szeroko pojętą jakością edukacji i dobrostanem uczennic i uczniów, badaczy specjalnych potrzeb edukacyjnych, edukacji relacyjnej i włączającej, także badaczy problematyki migracyjnej, autorki i autorów badań wielorako podejmujących zagadnienie spójności społecznej, jej związku z bezpieczeństwem i możliwościami rozwojowymi odczuwanymi zarówno jednostkowo jak i społecznie. Interesuje nas zarówno szukanie adekwatnych pojęć i budowanie teorii, jak i badania ukierunkowane na działania aktywistyczne, poprawę funkcjonowania instytucji czy wypracowanie adekwatnych strategii. Chcielibyśmy badać, dyskutować i działać nie tylko ad hoc.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Jerzy
Stachowiak,
Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Anna Radiukiewicz, ISPP PAN
Kacper Leśniewicz, Uniwersytet SWPS w Warszawie
Abstrakt:
Badania nad granicami symbolicznymi są dziś potrzebne bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Granice tego rodzaju od dawna tworzyły hierarchie klas społecznych, grup religijnych i etnicznych, stanowisk światopoglądowych czy wzorców życia prywatnego. Ich opisy znane są zarówno z prac klasyków socjologii (Webera, Veblena czy Durkheima), jak i z ustaleń socjologii współczesnej (Lamont, Rosa czy Bourdieu). Jednak kulturowe przemiany współczesnych społeczeństw, siła technologii cyfrowych, polaryzacja polityczna, migracje i demokratyzacja życia społecznego sprawiły, że jedną z najważniejszych sfer wytwarzania i niwelacji granic symbolicznych stał się dyskurs publiczny. Jest on główną areną rozgraniczania między tymi migrantami, którym należy pomagać i tymi, którzy powinni radzić sobie sami; tam ustala się, czy mindfulness to modny wybryk mieszczuchów, czy metoda rozwoju osobistego pozwalająca rozpoznać swoje miejsce w świecie; tam kategoryzuje się ruchy społeczne walczące w imię zahamowania zmian klimatu jako bojowników o świat dla przyszłych pokoleń albo jako szeregi pięknoduchów sterowanych przez lobby korporacji energetycznych. Wytyczanie linii demarkacyjnych w dyskursie jest jednoczesnym łączeniem i rozdzielaniem: wyrazem konformizmu społecznego, jak i środkiem symbolicznej władzy kształtowania różnicy. Niektóre granice symboliczne obowiązują przez długi czas – są trwałe i traktowane jako oczywiste. Inne wznoszone są na krótko i w celach taktycznych. Mapa podziałów, którą te granice wytyczają, może być przez lata milcząco tolerowana, ale też w każdej chwili może zostać zakwestionowana. Interesujące jest więc nie tylko istnienie i zanikanie granic, ale też sposoby, dzięki którym do tego dochodzi. W dyskursie publicznym te linie demarkacyjne dają się uchwycić w różnych wymiarach: interakcji społecznej, strategii argumentacyjno-retorycznych i szerszych formacji dyskursu. W każdym z tych wymiarów można badać pracę nad granicami: hejt i mowa nienawiści, różne odmiany shamingu czy też dyskursy poprawnościowe często kształtują podziały, które nie pokrywają się ze strukturalnym porządkiem w społeczeństwie. Komunikowanie polityczne, dyskursy świata pracy czy hasła obywatelskich protestów to środki władzy klasyfikowania. W znacznej mierze to w nich oznacza się, kto należy do sprawców, a kto do ofiar wojny, który sposób zarabiania to prawdziwy fach, a który jest tylko zabawą, co jest wyrazem dobra wspólnego, a co działaniem dla własnego interesu. Do korzystania z tej władzy klasyfikowania i definiowania dążą zarówno elity symboliczne, jak i nowi aktorzy życia społecznego.
Chcielibyśmy podjąć dyskusję między innymi nad następującymi kwestiami:
– Tradycja i współczesność socjologicznej refleksji nad granicami symbolicznymi.
– Metodologiczne i teoretyczne możliwości socjologii w badaniach granic symbolicznych.
– Analiza dyskursu a typy granic symbolicznych: klasowych, etnicznych, religijnych, politycznych i innych.
– Widoczne (wyostrzone) i niewidoczne (ukryte) granice symboliczne.
– Silni i bezsilni wobec granic symbolicznych – kto może podważyć granice symboliczne?
– Strategie przesuwania lub niwelowania granic symbolicznych.
– Polaryzowanie dyskursu publicznego jako środek wzmacniania i wyjaskrawiania granic symbolicznych.
– Granice symboliczne a lokalne i globalne spory medialne.
– Granice symboliczne a tożsamości grupowe w świecie komunikowania cyfrowego.
– Granice symboliczne jako podstawa rozróżniania klas społecznych.
– Granice symboliczne a godność i społeczne uznanie.
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Joanna
Wróblewska-Jachna,
Uniwersytet Bielsko-Bialski
Współautorzy:
Daniela Dzienniak-Pulina,
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Abstrakt:
Poczucie niepewności, charakterystyczne dla współczesnych społeczeństw, ma wiele źródeł. Katalizuje je polaryzacja społeczeństwa za pomocą ekosystemu komunikacji publicznej co skutkuje m.in. wrogością wobec “obcych”, dezinformacją, obniżeniem zaufania do instytucji publicznych. Koszty polaryzacji to rosnące wydatki na opiekę zdrowotną, stałe poczucie zagrożenia pogarsza stan psychiczny wielu obywateli. Społeczeństwo wciąż zmaga się z traumą pandemii Covid-19, która w latach 2020-2022 wprowadziła rozwiązania instytucjonalne właściwe państwom garnizonowym takie jak ograniczenie wolności jednostek, rezygnację z dialogu społecznego w procesie podejmowania decyzji dotyczących większości obywateli. Kolejnym źródłem są narastające konflikty zbrojne reorganizujące model społeczno-gospodarczy świata w kontekście transformacji cyfrowej. Napięcia oraz polikryzysy skłaniają do konstruowania, wdrażania i testowania innowacyjnych rozwiązań społecznych. Społeczeństwo, w którym trudności adaptacyjne mają wymiar problemów społecznych traci swoją zdolność do dynamicznego rozwoju. W obliczu tych wyzwań coraz większą uwagę zwraca się na dobrostan – zarówno indywidualny, jak i społeczny – jako kluczowy element przeciwdziałania negatywnym skutkom polikryzysów. Dobrostan rozpatrywany jest w kategoriach efektu osiąganego na poziomie kapitału społecznego i ekonomicznego. Wysoki poziom kapitału społecznego oznacza solidarność i zaufanie obywateli do siebie i instytucji, dające poczucie bezpieczeństwa, aktywność obywatelską, poczucie przynależności do wspólnoty. Jakość kapitału społecznego jest ściśle związana z edukacją i kulturą dlatego też sfera kultury staje się przestrzenią oddziaływania na wspólnoty i zbiorowości przez instytucje władzy, a także podmioty społeczne i gospodarcze. Działania związane z kulturą, sztuką i rewitalizacją przestrzeni publicznych postrzegane są jako inwestycje przynoszące długofalowe korzyści społeczne. Interwencje artystyczne tworzą przestrzeń bezpiecznej integracji, są narzędziem adaptacji jednostek i grup do dynamicznych przemian społecznych. Szeroko rozumiana kultura w politykach miejskich nabiera nowego znaczenia jest narzędziem zarządzania rozwojem. Uczestnictwo w kulturze jest traktowane jako recepta na współczesne bolączki – działania artystyczne są formą terapii, socjoterapii i resocjalizacji. Zapraszamy do składania referatów dotyczących konkretnych działań, praktyk kulturalnych, a także interwencji artystycznych, wraz z analizą ich efektów wspólnotowych i społecznych.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkwa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Barbara
Markowska-Marczak
Collegium Civitas
Współautorzy:
Krzysztof Świrek, Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Inspiracje psychoanalityczne są obecne w naukach społecznych od dawna. Połączenie krytyki kapitalizmu i psychoanalizy było znakiem rozpoznawczym Szkoły Frankfurckiej, a pojęcia psychoanalityczne pomagały konstruować teorie ideologii i metody badań nad dyskursem (Louis Althusser, Ernesto Laclau, Yannis Stavrakakis). Współcześnie psychoanaliza inspiruje choćby krytyczne teorie kultury, starające się uchwycić nowe modele podmiotowości i relacji społecznych powstające na styku kapitału i technologii (Anna Kornbluh, Jodi Dean), a także nowe ontologie społeczne rozwijane przez szkołę z Lubliany (Mladen Dolar, Alenka Zupančič). Konserwatywni komentatorzy przestrzegają przed społeczeństwem „totalitarnego zarządzania”, pozbawionym form normatywnych, pozwalających uczynić rzeczywistość sensowną i zrozumiałą (Pierre Legendre), głosy antykapitalistyczne i lewicowe przypominają pojęcie „represyjnej desublimacji”, wskazując, że z permisywnego społeczeństwa nie znika dominacja (Slavoj Žižek). Wśród samych psychoanalityków zaś trwa debata stawiająca pytanie, czy nie mamy do czynienia z wyłonieniem się społeczeństwa zbudowanego wokół „dyskursu kapitalisty”, w którym relacja z obiektami, oferującymi konsumenckie gratyfikacje, stała się ważniejsza niż relacja z drugim człowiekiem (Frédéric Declercq).
W proponowanej grupie tematycznej chcemy przedyskutować korzyści, jakie z wykorzystania psychoanalizy mogą odnosić nauki społeczne. W jakich obszarach wykorzystanie psychoanalizy może być przydatne, w jakich – niezbędne? Jakich fałszywych problemów pozwala uniknąć instrumentarium psychoanalityczne (i czy wytwarza nowe)? Czy umożliwia sformułowanie problemów badawczych, które bez niego nie mogłyby zostać nazwane? W jaki sposób pozwala wyjaśniać zjawiska paradoksalne i nieoczekiwane? Jaki typ relacji społecznych wyłania się dzięki psychoanalitycznej krytyce założeń o podmiocie racjonalnym i przejrzystym dla siebie?
Przykładowe tematy zgłoszeń mogą obejmować:
• centralne pojęcia psychoanalizy (nieświadome, libido, afekt, popęd śmierci) i ich możliwe zastosowania w naukach społecznych;
• historie migracji pojęć z psychoanalizy do nauk społecznych (i z powrotem);
• polską recepcję pojęć i teorii psychoanalitycznych w naukach społecznych;
• współczesne teorie ideologii i dyskursu wykorzystujące pojęcia psychoanalityczne;
• problematyki, które krytyczne nauki społeczne „zaczerpnęły” z psychoanalizy (trwanie i kryzys porządku symbolicznego, „dyskurs kapitalisty”, znaczące panowania);
• zastosowanie psychoanalizy do interpretacji istotnych problemów socjologicznych (mechanizmy dyskursu politycznego, populizm, dynamika komunikacji w nowych mediach);
• „ukryte” zapożyczenia i inspiracje z psychoanalizy w pracach znanych socjologów/socjolożek (Norbert Elias, Pierre Bourdieu);
• niebezpieczeństwa kryjące się w pochopnym (retorycznym) nadużywaniu psychoanalitycznych pojęć (np. zbliżanie się krytyki społecznej do publicystycznej analizy Zeitgeistu poprzez nadużywanie pojęcia „narcyzmu”, „relanego” itp.);
• klasowość psychoanalizy a/i psychoanalizę klas społecznych.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Magdalena
Żadkowska
Uniwersytet Gdański
Współautorzy:
Katarzyna Leszczyńska, AGH
Abstrakt:
Dynamiczny rozwój polityk równego traktowania w uczelniach wyższych zapoczątkowany w 2021 roku, w kontekście wymogu przygotowania Planów Równości Płci (GEP) jako warunku dostępu do środków z programu Horyzont-Europa, stanowi istotny krok w stronę systemowych zmian równościowych. Wiele uczelni w Europie, w tym w Polsce, przeprowadziło szczegółowe analizy swoich struktur, procesów i praktyk, identyfikując obszary wymagające poprawy oraz formułując strategie ich realizacji. W 2022 roku ponad 80 uczelni w Polsce zaimplementowało Plan Równości Płci. Równocześnie coraz większą uwagę poświęca się badaniom naukowym analizującym skuteczność wdrażanych działań oraz ich wpływ na środowisko akademickie. Badaniom tym i działaniom na rzecz równości towarzyszą złożone konteksty i reakcje społeczne. Kluczowy jest opór wobec równościowych inicjatyw, który przyjmuje formy strukturalne, instytucjonalne, dyskursywne czy indywidualne. Celem panelu jest: omówienie najnowszych wyników badań nad nierównościami w uczelniach, socjologiczna identyfikacja barier we wdrażaniu polityk równościowych oraz studiów nad kontekstem społecznym towarzyszącym tym działaniom. Szczególną uwagę poświęcimy:
- Teoriom socjologicznym i metodologiom: nierówności w instytucjach badawczo-dydaktycznych oraz implementacji polityk równościowych w uniwersytetach.
- Intersekcjonalnym analizom strukturalnych nierówności w kontekście płci, wieku, pochodzenia społeczno-ekonomicznego i innych wymiarów różnorodności.
- Badaniom nad rolą strategicznych aktorów społecznych w procesach wdrażania polityk równego traktowania w uniwersytetach.
- Ryzykom związanymi z procesami wdrażania polityk równego traktowania, szczególnie polaryzacji społecznej;
- Oporowi na zmianę instytucjonalną na poziomie indywidualnym, kulturowym, politycznym i administracyjnym, w tym backlashem.
- Skuteczności Planów Równości Płci oraz narzędzi monitorujących ich realizację.
- Wpływowi polityk równościowych na kulturę organizacyjną uczelni oraz doświadczenia członków wspólnoty akademickiej.
- Roli przywództwa i zaangażowania różnych grup interesariuszy we wdrażaniu zmian.
- Dobrym praktykom wdrażania zmian na poziomie centralnym.
- Zapewnieniu ciągłości wdrażania zmian w aspekcie finansowym, administracyjnym i społecznym.
- Odpowiedzi na naglące wyzwania akademii związane ze zmianą pokoleniową, dobrostanem osób pracujących i studiujących oraz redukowaniem negatywnych skutków “publish or perish” i “leaking pipeline”.
- Wdrażaniu polityk równościowych z uwzględnieniem zróżnicowania dyscyplinarnego i instytucjonalnego.
- Dzielenia się wiedzą o różnorodności z otoczeniem biznesowym i społecznym – inicjatywom łączącym instytucje w regionach ze względu na skierowanie ku różnorodności i równości.
- Krytyką badań nad równym traktowaniem i implementacją polityk równościowych.
Przykładowe pytania socjologiczne, które zostaną podjęte podczas dyskusji są następujące:
- Jakie mechanizmy społeczne i strukturalne utrwalają nierówności w środowisku akademickim?
- Jakie są kluczowe wyzwania i opór wobec wdrażania polityk równościowych w uczelniach i w środowisku okołouczelnianym?
- W jaki sposób wdrażanie GEP wpływa na codzienne doświadczenia osób studiujących i pracujących w akademii?
- Jak mierzyć efektywność działań równościowych i ich wpływ na długofalową transformację uczelni?
- Jakie praktyki mogą być uznane za typowe i skuteczne w rozwijaniu różnorodności i inkluzywności w środowisku akademickim?
- Jak zadbać o zrównoważony i długotrwały efekt trwania polityk równościowych?
- Jak radzić sobie z oporem przed zmianą na poziomie indywidualnym, kulturowym i administracyjnym?
- Jak adresować działania z uwzględnieniem różnorodności dyscypliny, instytucji a także wieku, płci i pochodzenia?
- Jak badać rozwój i zyskiwania sprastwa przez grupy mniejszościowe w środowisku akademickim?
- Jakie kategorie socjologiczne są pomocne w analizie i interpretacji nierówności w uczelniach?
- Jak badania nad równym traktowaniem w uniwersytetach mogą służyć a rozwojowi teorii nierówności?
Zapraszamy do składania propozycji odnoszących się do zasygnalizowanych zagadnień i pytań. Jesteśmy otwarte również na inne propozycje, które wpisują się w tematykę grupy.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Wiktoria Morawska – Instytut Filozofii i Socjologii, Polska Akademia Nauk
Współautorzy:
Edyta Tobiasiewicz, Humanistyczny, Akademia Górniczo-Hutnicza
Abstrakt:
Praca w warunkach nowej ekonomii, gospodarki post-materialnej i technologizacji ulega istotnym przeobrażeniom. Przemiany obejmują struktury rynku i organizacji pracy, ideologie/dyskursy jej dotyczące, stosunki między pracodawcami a osobami pracującymi, a także indywidualne praktyki zawodowe. Dynamizacja tych wielokierunkowych procesów może stać się katalizatorem przemian w społecznym porządku płci, jednak nie zawsze prowadzi do postępu. Przyczynia się do powstawania złożonych konfiguracji „zmian i zastojów” w obrębie reżimów płciowych oraz (re)produkowanych wzorów płci. Kulturowo-normatywny rozwój równości płci pozostaje powolny, a ograniczenia ekonomiczne i presja konkurencyjna utrudniają budowanie inkluzywnego środowiska pracy. Stawia to pytania o współczesny i przyszły krajobraz równości płci w pracy i organizacjach, w którym „zmiany i zastoje” splatają się z globalnymi i lokalnymi dyskursami, normami, systemem gospodarczo-ekonomicznym oraz próbami oporu wobec nich. W proponowanej sesji chcemy przyjrzeć się kwestiom płci w odniesieniu do zarobkowej pracy specjalistycznej, badawczo-naukowej, kierowniczej, w różnych typach organizacji – w tym opartych na wiedzy – funkcjonujących w warunkach neoliberalnych.
Proponujemy analityczne skrzyżowanie tych kategorii z płcią społeczno-kulturową, lub szerzej: intersekcjonalnie, z rasą, orientacją seksualną i tożsamości płciową czy klasą, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i instytucjonalnym. Interesują nas wystąpienia, które wnoszą wkład w teoretyczne i empiryczne rozważania o „zmianach i zastojach” w obszarach, takich jak:
1. DYSKURSY WOKÓŁ PRACY – Upłciowione ideologie pracy, w tym nowe formy podporządkowania i afirmacji pracy. – Wstrzymywanie i pozorne przemiany we wzorcach płciowych, szczególnie w ramach dyskursów organizowanych wokół dominujących „męskich” wartości wydajności, zysku, podtrzymujących ekonomizację życia społecznego, politycznego (Biesecker i von Winterfeld, 2018; Fraser, 2012; Witmer, 2019). – Produktywizacja kobiet jako „nowego podmiotu” feminizmu neoliberalnego, opartego na metryce rynkowej (Brown, 2016; Rottenberg, 2019).
2. FUNKCJONOWANIE ORGANIZACJI – Płeć a praca nieodpłatna w miejscu zatrudnienia (Kelan, 2022). – „Zastoje” w normach płciowych w kontekście struktur rynkowych, gotowości organizacji i społeczeństw do wdrażania zmian strukturalnych. – Rola płci społeczno-kulturowej w nowoczesnych przestrzeniach pracy (start-upy i organizacje high-tech, klastry, coworkingi, inkubatory, akceleratory). – Polityki równościowe we współczesnych organizacjach pracy (rezultaty, okoliczności, zmagania, wdrożenia). – Upłciowione mechanizmy nierówności w organizacjach (Mickey, 2019, 2022), w tym, w obszarze: A) mechanizmów społecznych (m.in. wpływ środowiska społecznego, kontekstów politycznych, dyskursów „anty-genderowych” (Acker, 1990), B) psychiki (w tym normatywne dopasowanie płciowe (Alegria, 2019), odtwarzanie upłciowionego statusu kobiet), C) ekonomii (segmentacja zawodowa). – Sploty uprzywilejowania i podporządkowania na prestiżowych, specjalistycznych czy wysokich stanowiskach w organizacjach.
3. PRAKTYKI PŁCIOWE, ZAWODOWE I OPÓR – Praktyki negocjujące, strategie radzenia sobie, zarządzanie płciowością w miejscu pracy (Li, 2023). – Płeć a indywidualne i kolektywne praktyki oporu wobec nierówności w organizacjach pracy. – Praktyki wykraczania, naruszania lub kwestionowania normatywnych modeli płci. – Refleksyjność oraz indywidualne (re)interpretacje płciowych praktyk w miejscu pracy. Etyczne problemy badań biograficznych
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Piotr
Szenajch, Uniwersytet
Łódzki
Współautorzy:
Olga Gitkiewicz, Uniwersytet Wrocławski
Abstrakt:
Niektóre kwestie etyczne, choć po wielokroć dyskutowane w polu badań biograficznych, pozostają nierozstrzygnięte. Inne wyłaniają się w wyniku dynamicznych procesów zmiany społecznej i wymagają krytycznego namysłu. Chcemy przyjrzeć się przynajmniej części z nich i poddać wnikliwej dyskusji w gronie badaczy i badaczek biografii i dokumentów osobistych. Przedmiotem naszej uwagi będą między innymi sprawy związane z odpowiedzialnością za osoby badane w czasie całego procesu badawczego począwszy od aranżacji wywiadu, przez samo spotkanie (także zapośredniczone on-line), uzyskanie świadomej zgody, opowieści o wydarzeniach mających związek z naruszaniem prawa, transkrybowanie, anonimizację (niemal nierealną w świecie zdominowanym przez Internet i media społecznościowe), proponowane metody analizy, po dysponowanie i archiwizację uzyskanego materiału empirycznego. Ostatnimi czasy nierzadko mamy do czynienia ze zbieraniem materiałów autobiograficznych na bieżąco – w trakcie przebiegu wydarzeń o charakterze kolektywnym, które niosą ze sobą potencjał strachu i cierpienia (np. pandemia Covid-19 czy wojna w Ukrainie). Uprawianie takiej gorącej socjologii wiąże się z wieloma wątpliwościami natury etycznej: czy można badać osoby znajdujące się w szczytowych fazach procesu trajektorii, jakie wsparcie należy im zapewnić, na ile kompetencje socjologa czy socjolożki pozwalają na neutralizację negatywnych emocji i traumatycznych przeżyć, jak traktować uzyskany materiał? Podobne pytania postawić można w odniesieniu do współczesnych relacji autobiograficznych młodych ludzi, z których znaczna część przeszła lub znajduje się w procesie psychoterapii. Trzeba też zwrócić uwagę na to, że badania biograficzne często docierają do osób, które przez swoją historię życia chcą zabrać głos w określonej kwestii, dać swojego rodzaju świadectwo czy walczyć o uznanie danej grupy społecznej. Stawiając się w pozycji rzecznika danej sprawy mają one zatem określone oczekiwania wobec dalszego opracowania i upublicznienia ich wypowiedzi, często odmienne od celów naukowych i nierzadko różne od wyników analizy wywiadów, co stawia badaczy i badaczki w bardzo trudnym położeniu. Jeszcze inną sprawą są sytuacje, kiedy podejmowany problem bliski jest doświadczeniu badaczy i badaczek – tym samym czynią oni własne doświadczenie przedmiotem publicznej manifestacji i analizy. Wreszcie, należy także poddać dyskusji okoliczności, w których adresowane wprost i często wysuwające się na plan pierwszy obciążenie psychiczne i emocjonalne osób zajmujących się badaniami biograficznymi niejako „przyćmiewa” doświadczenie narratorów i narratorek. Z pewnością katalog etycznych problemów badań biograficznych nie został przez nas wyczerpany – czekamy także na zgłoszenia dotyczące kwestii tutaj nieopisanych, wyniesionych z praktyki i doświadczania w polu badawczym.
Charakter grupy:
regularna
grupa sekcji: Sekcja Badań Biograficznych
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Paweł
Poławski, Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Urszula Szczepankowska-Bednarek, Politechnika Warszawska
Abstrakt:
Pragnienie przekraczania granic – moralnych, obyczajowych, fizycznych, estetycznych, seksualnych, narodowych, prawnych – jest traktowane jako istotna cecha współczesności (Jenks 2003), a transgresja, tj. naruszanie reguł (formalnych lub nieformalnych) i wychodzenie poza przyjęte normy zdaje się być kluczowa dla zrozumienia życia społecznego i jego dynamiki. Transgresywne zachowania stają się „dynamiczną siłą kulturowej reprodukcji – zapobiegają stagnacji poprzez łamanie reguł i zapewniają stabilność poprzez ponowne ich potwierdzanie. Transgresja nie jest tym samym co nieporządek; otwiera chaos i przypomina nam o konieczności zachowania ładu” (Jenks 2003: 7). Transgresja jest więc funkcjonalna – podobnie jak dewiacja; przejawy jakoś identyfikowanego nonkonformizmu i dewiacji są nie tylko zintegrowane z systemem społecznym – są mu niezbędne, bo zaspokajają żywotne potrzeby lub dążenia jednostek, uruchamiają mechanizmy integracji, stabilizują ład zbiorowy definiując granice konformizmu i wywołują społeczną zmianę. Z drugiej strony – mechanizmy społecznej reakcji na łamanie norm i przekraczanie granic, działalność roszczeniowa i rozmaite, często identyfikujące jakichś „folk devils” paniki moralne są powiązane z ograniczaniem podmiotowości lub ściślejszą kontrolą nad tymi, którzy nie podzielają uznawanych za powszechne norm i schematów interpretacyjnych. Możliwość definiowania transgresyjnych zachowań jako dewiacji lub przestępstw staje się w ten sposób politycznym zasobem, ułatwiającym kontrolę, i – bywa – sprzyjającym podziałom i polaryzacji. Jednocześnie, rozmaite transgresje bywają normalizowane; to, co uznawane było za obce, dewiacyjne, złe lub wręcz przestępcze zaczyna być akceptowane, staje się dopuszczalną alternatywą lub normą. „Oswajane” są choćby (Langman 2019) transgresje obyczajowe, dotyczące seksualności i sposobów jej komunikowania (np. w mediach), zachowania uznawane za „ryzykowne” podlegają urynkowieniu i stają się formą rekreacji i źródłem dochodów budżetowych (np. palenie marihuany), a różne sposoby demonstrowania kulturowego nonkonformizmu (np. tatuowanie) lub niezgody (protesty klimatyczne) zaczynają być raczej przejawami różnic (np. pokoleniowych) niż dewiacji. Rejestrowanie procesów „oswajania” transgresji ma swoje konsekwencje dla koncepcji socjologicznych; pojawiają się np. postulaty (Coyle 2014) redefinicji społecznej reakcji na transgresje jako zarządzania zróżnicowaniem, a nie „dewiacją” i badania tego, dlaczego pewne przejawy zróżnicowania spotykają się z sankcjami (także karnymi), a niektóre są akceptowane lub ignorowane. Sądzimy, że w polskiej literaturze i badaniach tematyka transgresji nie jest wystarczająco adresowana – szczególnie biorąc pod uwagę rosnącą złożoność świata społecznego i zmienność wymiarów niepewności i ryzyka.
Konsekwentnie, w ramach grupy proponujemy namysł nad miejscem transgresji w procesach kształtowania ładu zbiorowego, w tym nad:
– zróżnicowaniem indywidualnych i grupowych form przekraczania granic (obyczajowych, prawnych, moralnych etc.) w rozmaitych obszarach życia zbiorowego;
– strukturalnymi uwarunkowaniami przekraczania granic, związkiem transgresji ze zmianą społeczną, tożsamościowymi i strukturalnymi konsekwencjami transgresji;
– nowymi formami transgresji (także powiązanych z wykorzystaniem nowych technologii i mediów);
– dynamiką społecznej reakcji na zachowania transgresywne (w tym – procesów „oswajania” i normalizacji lub dewiantyzacji transgresji, panik moralnych etc.) i jej konsekwencjami (np. w zakresie wykluczania społecznego);
– funkcjami nieformalnej kontroli i formalnych (np. prawnych) regulacji zachowań transgresywnych, powiązaniami mechanizmów kontrolnych ze strukturami władzy;
– globalnymi i lokalnymi uwarunkowaniami transgresji i społecznej kontroli zachowań transgresywnych;
– miejscem pojęcia transgresji w teorii socjologicznej – szczególnie w odniesieniu do teorii dewiacji i kontroli społecznej, oraz heurystycznej użyteczności pojęcia. Mile widziane będą pogłębione analizy zarówno teoretyczne jak i empiryczne, także zawierające propozycje nowych kierunków badań.
Charakter grupy:
regularna
grupa
Sekcja Socjologii Dewiacji i Kontroli Społecznej,
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Włodzimierz
Durka, Uniwersytet
Szczeciński
Współautorzy:
Dariusz Gawin, Instytut Filozofii i Socjologii, PAN
Abstrakt:
Proces utrwalania nowych tożsamości terytorialnych oraz obserwowany wzrost związanych z nimi ryzyk rozpoczął się ok. trzydzieści lat temu w Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszkańcy zaczęli zmieniać swoje miejsce zamieszkania ze względu na poglądy polityczne sąsiadów. Podziały na stany republikańskie i demokratyczne w ciągu tych lat zmieniały się dość gwałtownie. Pojawiły się przestrzenie o zróżnicowanej tożsamości – swing state.
Również w Polsce procesy upolitycznienia tożsamości terytorialnej są coraz silniejsze, choć nie są tak jak w USA. Obserwujemy za to inne podziały tożsamościowe związane z terytorium. Występujące zróżnicowanie zawiera się w rozległym continuum: od tradycyjnych podziałów wieś – miasto, podziałów na nowych i starych mieszkańców obszarów wiejskich, przez podziały społeczeństwa polskiego na konserwatywny wschód i progresywny zachód, silnie skorelowane terytorialnie nowe i tradycyjne tożsamości zawodowe, aż po nowe tożsamości związane z migracjami międzypaństwowymi (imigracją, emigracją i reemigracją).
Kwestia tożsamości terytorialnej jest od wielu lat przedmiotem zainteresowania socjologów zajmujących się zmianą społeczną (Giddens 1991; Sztompka 2005; Bauman 2005, 2008; Castells 2009), a obecnie zachodzące w naszym kraju intensywne zmiany mogą stać się dla tych rozważań ważnym rozwinięciem i uzupełnieniem. Aktualne pozostaje pytanie, czy tożsamość terytorialna może mieć wpływ na kondycję społeczeństwa obywatelskiego, budowanego wokół wspólnoty wartości oraz w oparciu o wzajemne zaufanie mieszkańców.
Prowadzone w ostatnich latach liczne badania empiryczne, jak i rozważania teoretyczne dotyczących tożsamości terytorialnej pozwalają przyjąć założenie o rosnącym zainteresowaniu tematyką wśród socjologów reprezentujących różne subdyscypliny: socjologii kultury, socjologii wsi i miasta, socjologii migracji, socjologii pracy czy socjologii religii. Celem organizowanej grupy międzysekcyjnej będzie więc dyskusja nad przedmiotowym zagadnieniem z możliwie różnych perspektyw, co pozwoli wskazać nowe kierunki refleksji oraz zintegrować wokół nich liczne grono socjologów.
Charakter grupy:
grupa regularna międzysekcyjna: Sekcja Socjologii Wsi i Rolnictwa PTS, Sekcja Społeczeństwa Obywatelskiego PTS
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Dorota
Żuchowska-Skiba
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Współautorzy:
Milena Trojanowska-Ludwin, Uniwersytet Łódzki
Abstrakt:
Zachodzące współcześnie zmiany społeczne i technologiczne mają istotny wpływ na życie osób z niepełnosprawnościami, niosąc ze sobą zarówno nowe możliwości, jak i wyzwania. W kontekście rozwoju technologii asystujących, mediów społecznościowych, sztucznej inteligencji osoby z niepełnosprawnościami zyskują większą samodzielność i dostępność do różnych sfer życia. Nowoczesne urządzenia wspierające mobilność, komunikację czy codzienne funkcje otwierają przed nimi szereg nowych możliwości, umożliwiając większą integrację społeczną, aktywność zawodową oraz edukacyjną. Jednocześnie rozwój technologii stawia przed nimi nowe wyzwania, takie jak uzależnienie od technologii, ograniczenie autonomii użytkowników oraz ryzyko wykluczenia cyfrowego.
Wzrost inkluzyjności w edukacji i na rynku pracy umożliwia osobom z niepełnosprawnościami pełniejsze uczestnictwo w społeczeństwie. Jednakże, wymaga to dostosowania środowisk edukacyjnych i zawodowych do różnorodnych potrzeb oraz eliminacji stereotypów, co stanowi wyzwanie dla instytucji edukacyjnych i pracodawców oraz mediów tradycyjnych i nowych.
Zachodzące współcześnie zmiany w podejściu do wsparcia, zakładające większą autonomię dla osób z niepełnosprawnościami w podejmowaniu decyzji o własnym życiu. Niestety, tym zmianom towarzyszy także ryzyko przenoszenia odpowiedzialności za codzienne funkcjonowanie na same osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny, szczególnie w kontekście braku wystarczających zasobów oraz narzędzi wsparcia na poziomie lokalnym.
Wreszcie koncepcje uniwersalnego projektowania, które zyskują na znaczeniu w wielu dziedzinach, takich jak przestrzeń publiczna, edukacja czy usługi, stwarzają szansę na tworzenie środowisk dostępnych dla wszystkich. Jednak powierzchowne lub niewystarczające wdrożenie tych koncepcji, często wynikające z braku konsultacji z osobami, których te zmiany dotyczą, prowadzi do ograniczonych efektów, niedostosowanych do rzeczywistych potrzeb.
Zapraszamy do zgłaszania abstraktów dotyczących kwestii związanych z inkluzyjnością w edukacji i na rynku pracy, tworzenia dostępnego otoczenia i zwiększania dostępu do usług oraz wpływu technologii asystujących na codzienne życie osób z niepełnosprawnościami, a także zmian w modelach wsparcia zmierzających w kierunku niezależnego życia oraz analiza szans i nowych wyzwań jakie niosą te procesy. Szczególną uwagę pragniemy poświęcić sposobom oswajania tych ryzyk i ich wpływowi na życie osób z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin.
Charakter grupy:
regularna
grupa sekcji PTS: Sekcji Socjologii Niepełnosprawności,
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Zbigniew
Głąb
Uniwersytet Łódzki
Współautorzy:
Monika Struck-Peregończyk, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Abstrakt:
Independent Living philosophy and a movement grew out of the disability rights movement in the 1960s in the United States of America. The broader implementation of the term ‘independent living’ into public discourse occurred in Poland by the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), ratified in 2012. It resulted in the development of social thinking about disability in its social and human-rights model.
According to the CRPD, independent living means the possibility of self-determination of people with disabilities and the right to participate in communities with appropriate support. Formatted in this way, the programme has become an opportunity for many activists and self-advocates to strengthen efforts to fully include people with disabilities in mainstream society. This approach entails not only the need to change societal attitudes towards disability, but also demands practical actions related to ensuring the accessibility of goods and services for people with disabilities, as well as new formatting of social policy to provide appropriate support.
The research perspective on independent living extends over a wide spectrum: from the analysis of social and cultural phenomena to specific solutions supporting people with disabilities. The subject of deinstitutionalisation as an inherent condition for independent living for people with disabilities deserves a special position. Its main idea is to enable this group to function in their communities on an equal footing with others instead of being obliged to live in a particular living arrangement. It is based on particular solutions such as housing and personal assistance. Simultaneously, the idea of independent living is being subjected to risks. One of these is the misunderstanding of the term. In colloquial perception, it is linked to categories such as self-sufficiency, self-care, economic independence, full decision-making capacity. In the CRPD, however, it is primarily associated with respecting the rights of the individuals by providing optimal support to enable them to participate in their local communities on equal conditions. The distortion of the independent living concept carries the risk of remaining within the medical model of disability. It is linked to the perception of people with disabilities as passive objects of action rather than as full actors in the social world. Risk can also be framed in terms of policies of care and concern, which can be formulated in a paternalistic way.
Protests (including street ones) and pressure from the disability movement for new social policy formulation, as well as public discourse reflecting changes in thinking about disability, show that the issue of independent living is particularly pressing today. A key question is about the future of the independent living idea. What are the risks and opportunities? Who shapes them, in what areas and on what terms? What are the demands formed by various groups? What are the mechanisms generating and blocking social change? What opportunities for independent living do different groups of people with disabilities have? These issues are widely discussed today in both Polish and global disability studies.
Charakter grupy:
grupa regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Natalia
Organista
AWF Warszawa
Współautorzy:
Przemysław Nosal, UAM Poznań
Abstrakt:
Splot sportu, płci i przemocy stanowi przestrzeń, która nie tylko reprodukuje znane już mechanizmy przemocy, ale również – z racji specyfiki świata sportu – wytwarza nowe jakościowo fenomeny. Przyglądanie się tej wielowymiarowej relacji pozwala zatem uchwycić złożoność procesów zachodzących w polu samego sportu, ale również całego życia społecznego. Problemy takie jak stereotypizacja, uprzedzenia, dyskryminacja, czy różne formy przemocy – od psychicznej po fizyczną – to zjawiska, które wymagają głębszej analizy i refleksji. Wyniki badań prewalencji przemocy interpersonalnej wobec osób zawodniczych w sporcie prowadzone w kilku krajach pokazały, że przemoc jest poważnym problemem tego uniwersum. W sporcie mamy jednak także do czynienia z zachowaniami przemocowymi rodziców dzieci uprawiających sport, osób wykonujących zawody medyczne czy, z przemocą wobec sędziów. Jednocześnie zachowania przemocowe przybierają bardziej niejednoznaczne czy subtelne formy. W ostatnich dekadach uwagę badawczą przyciągały choćby próby wdrożenia osób transpłciowych w binarny system płci działający w sporcie albo odgórny przymus dostosowania się do cis- i heteronormatywnej struktury sportu osób nieheteroseksualnych. Innymi szeroko dyskutowanymi tematami jest nadzór nad kobiecością w sporcie, czego ilustracją są procedury testów płci oraz regulacje problematyzujące udział młodzieży i osób traspłciowych w sporcie. Każda z wyżej wymienionych kwestii została w ostatnich latach upolityczniona, przyczyniając się do dalszej segregacji, różnicowania i opresji wszystkich postaci niemieszczących się w wąskim binarnym systemie płci.
Zapraszamy zatem do zgłaszania referatów, które będą dotyczyć opisanej powyżej tematyki, skupiających się na takich zagadnieniach jak:
1. Przemoc fizyczna, psychiczna i seksualna wobec osób zawodniczych w sporcie profesjonalnym oraz sporcie dzieci i młodzieży – przyczyny, mechanizmy i konsekwencje zjawiska
2. Osoba uprawiająca sport a osoba trenująca – władza, przemoc, bezpieczeństwo
3. Przemoc rówieśnicza w sporcie
4. Upłciowiona przemoc w sporcie – przejawy i skutki
5. Transpłciowość i niebinarność w sporcie: bariery, wyzwania, strategie i praktyki
6. Wpływ stereotypów i uprzedzeń płciowych na uczestnictwo i rywalizację w sporcie
7. Reprezentacje genderowe w mediach sportowych
8. Polityka równości, sprawiedliwości społecznej i inkluzywności w organizacjach sportowych
9. Upolitycznienie kwestii płciowych w sporcie. Narracje polityczne oraz strategie i polityki przeciwdziałania przemocy i dyskryminacji w sporcie
10. Cis-/heteronormatywna kultura sportu i jej konsekwencje
Charakter grupy:
regularna
grupa sekcji PTS:
Sekcja Socjologii Sportu
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Dobrosław
Mańkowski
Uniwersytet Gdański
Współautorzy:
Wojciech Woźniak
Uniwersytet Łódzki
Abstrakt:
Współczesny sport znajduje się na przecięciu wielorakich kryzysów o charakterze globalnym, instytucjonalnym oraz indywidualnym. W perspektywie socjologicznej, sport stanowi lustro przemian społecznych, ale też przestrzeń, w której uwidaczniają się napięcia wynikające z polityk publicznych, globalizacji i problemów natury organizacyjnej. Kryzysy w sporcie wyczynowym i profesjonalnym wynikają często z komercjalizacji, nadmiernej presji wyniku, a także patologii takich jak doping, korupcja i manipulacje wynikami. Z kolei instytucje publiczne i organizacje sportowe doświadczają problemów zarządzania i braku transparentności, co osłabia zaufanie społeczne i zdolność do realizacji celów rozwojowych.
W tym kontekście sport może być zarówno ofiarą, jak i sprawcą kryzysów. W obliczu kryzysu zdrowia publicznego, pandemia COVID-19 ujawniła strukturalne słabości zarządzania sportem na poziomie krajowym i globalnym, prowadząc do ograniczeń w dostępie do aktywności fizycznej oraz zachwiania ekonomicznej stabilności sektora sportowego. Przy słabnących rządach prawa i demokracji, sport również utożsamiany jest jako sprawca kryzysu, które wykorzystywany przez polityków staje się narzędziem do manipulacji i/lub odwracania uwagi od spraw istotnych dla wolności jednostki. W tego typu kryzysie sport często utożsamiany jest z marksistowską koncepcją, w której przejmuje rolę i funkcję religii jako opium dla mas.
Jednocześnie, w kontekście kryzysów społecznych, sport może być narzędziem integracji, budowania kapitału społecznego i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Narzędziem zmiany politycznej, społecznej, a także pewnego rodzaju płaszczyzną walki o prawa człowieka, grup wrażliwych społecznie. Z innej strony ma szeroki potencjał, np. wśród kibiców piłkarskich do manifestów politycznych o charakterze nacjonalistycznym, faszystowskim, a rzadko antyfaszystowskim.
Analizując relację między sportem a kryzysem, warto zwrócić uwagę na potencjał transformacyjny sportu jako instytucji i działania społecznego. Kluczowe pozostają pytania o rolę polityk publicznych w przeciwdziałaniu kryzysom oraz o sposoby wzmacniania sportu jako dobra publicznego. Sport może bowiem stanowić odpowiedź na współczesne wyzwania, ale wymaga refleksji nad jego funkcją i przyszłością w społeczeństwach XXI wieku. Do tej refleksji nad sportem w kryzysie i kryzysem w sporcie zapraszamy socjolożki i socjologów.
Charakter grupy:
regularna
grupa sekcji PTS:
Sekcja Socjologii Sportu
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Rafał
Boguszewski
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Współautorzy:
Wojciech Klimski, UKSW,
Dominika Sozańska, UKEN;
Teresa Zbyrad, UMCS
Abstrakt:
Współczesny świat, charakteryzujący się dynamicznymi zmianami społecznymi, kulturowymi i technologicznymi, stawia przed religijnością i duchowością nowe wyzwania i redefiniuje ich znaczenie w życiu jednostek oraz wspólnot. Globalizacja i rozwój mediów cyfrowych spowodowały, że tradycyjne formy religijności są poddawane konfrontacji z różnorodnością kulturową i światopoglądową, a także z alternatywnymi formami duchowości, nierzadko zakorzenionymi poza głównymi nurtami religijnymi. Z jednej strony obserwujemy procesy sekularyzacji i odchodzenia od instytucjonalnych form wiary, z drugiej – wzrost zainteresowania duchowością indywidualną, poszukiwaniem głębszego sensu życia czy praktykami inspirowanymi eklektycznymi źródłami, takimi jak filozofie wschodnie, new age czy duchowość ekologiczna. Zmiany technologiczne przekształcają także sposób doświadczania i wyrażania wiary. Platformy społecznościowe umożliwiają tworzenie wspólnot online, które łączą ludzi niezależnie od ich miejsca zamieszkania, ale jednocześnie stawiają pytania o autentyczność i trwałość takich więzi. Algorytmy i technologie cyfrowe nie tylko wpływają na religijne treści, ale także redefiniują formy rytuałów – od wirtualnych pielgrzymek po zdalne nabożeństwa. Na wyzwania religijności i duchowości nakładają się także globalne kryzysy, takie jak zmiany klimatyczne, pandemie, wojny, migracje czy postępujące nierówności społeczne. Religia często odgrywa rolę w mobilizowaniu ludzi do działania, dostarczając narzędzi interpretacyjnych i emocjonalnych w obliczu niepewności, ale bywa też używana jako narzędzie wzmocnienia konfliktów ideologicznych. W tym kontekście pytania o przyszłość religii i duchowości nabierają szczególnego znaczenia. Czy tradycyjne instytucje religijne znajdą sposoby na adaptację do zmieniających się realiów? W jaki sposób duchowość może stać się przestrzenią dialogu, integracji i odpowiedzi na współczesne problemy? Jakie wyzwania stoją przed nauką w badaniu coraz bardziej złożonego krajobrazu religijności? Zapraszamy do eksploracji tych zagadnień, by lepiej zrozumieć, jak współczesne przemiany wpływają na jeden z najstarszych i najbardziej uniwersalnych aspektów ludzkiego życia – potrzebę duchowości i transcendencji.
Celem grupy jest stworzenie przestrzeni do wymiany myśli, która pozwoli uchwycić zarówno różnorodność doświadczeń religijnych i duchowych, jak i ich wspólny potencjał do odpowiadania na wyzwania współczesnego świata. Przykładowe obszary dyskusji w ramach grupy to:
• Relacje między tradycyjnymi instytucjami religijnymi a nowymi formami duchowości.
• Wpływ globalizacji, sekularyzacji oraz pluralizmu światopoglądowego na postawy religijne i duchowe.
• Indywidualizacja duchowości – odchodzenie od dogmatyzmu na rzecz osobistych ścieżek wiary i praktyki.
• Znaczenie nowych technologii, mediów społecznościowych oraz popkultury w kształtowaniu doświadczeń religijnych i duchowych.
• Rola religii w odpowiedzi na współczesne kryzysy, takie jak zmiany klimatyczne, migracje, wojny czy konflikty społeczne.
Charakter grupy:
grupa sekcji PTS
Socjologii Religii
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Tomasz
Kasprzak,
Uniwersytet Śląski
Współautorzy:
Aleksandra Zalewska-Królak, ISNS Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
„Dostrzeganie potencjału sprawczości i podmiotowości to najbardziej wybrzmiewające podobieństwa childhood studies i disability studies. Obie te perspektywy mają wpisane w swoją historię odejście od przyjętego paradygmatu, poszukiwanie nowego punktu widzenia. Opierając się na podejściu konstruktywizmu społecznego, odcinały się od dominujących wcześniej sposobów badania dzieci, dzieciństwa oraz niepełnosprawności. Krytyka childhood studies była skierowana przeciwko psychologii rozwojowej, zarzucając jej narzucanie uniwersalnych standardów oraz traktowanie dzieci jako pasywnych i niekompetentnych. Natomiast disability studies podważyły medyczny model niepełnosprawności, który przyjmuje, że podmiotem oddziaływania jest niepełnosprawna jednostka, ponieważ tylko ona może się zmienić. Oba podejścia łączy również emancypacyjny charakter pierwszych działań badawczych. Współcześnie, kluczowe pojęcia obydwu tych perspektyw zmieniają się, są poddawane krytycznemu namysłowi. Ponadto, aktualne dyskusje i nadchodzące zmiany w zakresie instytucji prawa cywilnego wzywają do refleksji na temat przepisów prawa krajowego oraz prawa międzynarodowego, a także towarzyszącym im interpretacjom określonych regulacji. Chcemy zobaczyć, jak styki między childhood studies i disability studies generują nowe rozumienia oraz w jaki sposób również prawo i nadchodzące zmiany legislacyjne wpływają na postrzeganie dzieci z niepełnosprawnością. Zależy nam na namyśle nad formami: – oswajania idei childhood disability studies w polskiej perspektywie badawczej.
Dyskusja w ramach zaproponowanej przez nas grupy międzysekcyjnej ma na celu próbę stworzenia mapy mentalnej, która pokaże relacje między childhood studies i disability studies oraz będzie punktem wyjścia do:
– oswajania teorii i metodologii badań z udziałem dzieci z niepełnosprawnością oraz metodologicznych i teoretycznych inspiracji w studiach nad dzieciństwem z niepełnosprawnością (childhood disability studies);
– oswajania perspektywy childhood disability studies w badaniu dzieciństwa z niepełnosprawnością;
– oswajania etycznych aspektów badań prowadzonych z udziałem dzieci z niepełnosprawnością;
– oswajania dzieci z niepełnosprawnościami jako aktorów konstruujący swoje dzieciństwo;
– oswajania prawa dziecka z niepełnosprawnościami na tle regulujących jego podmiotowość i przepisów Konwencji o prawach dziecka, Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (szczególnie w interpretacji Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych);
– oswajania wyzwań i dylematów wokół instytucji prawa cywilnego, szczególnie ubezwłasnolnienia, władzy rodzicielskiej oraz związanych z nią praw i obowiązków oraz modelach substycyjnych w kontekście praw dzieci;
– oswajania wiedzy specjalistycznej jaką dzieci z niepełnosprawnością mogą wnieść do badań naukowych;
– oswajania aktywizmu i rzecznictwa na rzecz dzieci z niepełnosprawnością. Zachęcamy do udziału w grupie międzysekcyjnej, którą współorganizuje sekcja socjologii niepełnosprawności i sekcja socjologii dzieci i dzieciństwa. Jej celem jest poznanie badań prowadzonych w tej tematyce w Polsce, jak również wymiana doświadczeń badaczek i badaczy w obszarze childhood disability studies, nawiązanie kontaktów, stworzenie pola dla przyszłej współpracy naukowej „
Charakter grupy:
grupa międzysekcyjna: sekcja Socjologii Dziecka i Dzieciństwa Sekcja Socjologii Niepełnosprawności
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Ewa
Krzaklewska
Uniwersytet Jagielloński
Współautorzy:
Piotr Mikiewicz, Uniwersytet Dolnośląski DSW we Wrocławiu
Abstrakt:
„Ryzyka współczesności są kontekstem funkcjonowania instytucji edukacyjnych, w tym instytucji kształcenia wyższego. Jak można scharakteryzować przemiany współczesnego krajobrazu społeczno-kulturowego szkoły wyższej i jakie kierunki tej zmiany można prognozować? Studia wyższe są jednym z narzędzi zabezpieczania się przed ryzykiem poprzez zdobywanie umiejętności i kredencjałów, które mają pomóc w odnalezieniu się w niepewnej przyszłości. System szkolnictwa wyższego sam jednocześnie ulega przemianom na skutek warunków społeczno-gospodarczych i towarzyszących im przemian kulturowych. Rozwój sztucznej inteligencji stawia pod znakiem zapytania dotychczasowe strategie edukacyjne i pedagogiczne, przekształca też rynek pracy, który stanowi kluczowy punkt odniesienia dla osób podejmujących studia wyższe. Kryzys mieszkaniowy i rosnące koszty życia silnie wpływają na dostęp do studiów wyższych, wymuszając łączenie edukacji z zarabianiem pieniędzy. Utrzymanie dobrostanu studenckiego, z jednej strony stanowiące indywidualne wyzwanie w procesie studiowania, staje się także ważną sferą działań instytucji, które zmieniają swoje struktury i wprowadzają nowe rozwiązania. Obserwowane jest zjawisko drop-outu (nie kończenia programów studiów) odzwierciadlające trudności w procesie edukacyjnym, ale także pobudzające refleksję nad nowymi sposobami zdobywania kompetencji i kredencjałów – wyrywkowymi, krótszymi w czasie, elastycznymi. Wymusza to refleksję nad nowymi formami kształcenia, weryfikacją efektów uczenia się i certyfikowaniem. To tylko kilka zjawisk i problemów, które można zaobserwować w obszarze studiowania i edukacji wyższej.
Zapraszamy do zgłaszania referatów podejmujących tematy tj.:
– kondycja współczesnych szkół wyższych, przemiany form i treści kształcenia
– edukacja wyższa w kształtowaniu biografii młodych ludzi, projekty biograficzne
– doświadczenia studiowania, codzienność życia studenckiego, strategie radzenia sobie z wyzwaniami, dobrostan
– kultura studiowania, przemiany kultury studenckiej
– dostęp do edukacji wyższej, warunki życia osób studenckich, praca, łączenie studiów z innymi obowiązkami i rolami, opieką, mobilizacje studenckie na rzecz warunków studiowania
– instytucjonalne rozwiązania, odpowiedzi na kryzysy i ryzyka. Do udziału w sesji zapraszamy zarówno osoby, które badają doświadczenie studiowania, kulturę studencką, codzienność uczestnictwa w edukacji wyższej, ale także te, których badania przyjmują perspektywę instytucjonalną, przyglądając się funkcjonowaniu instytucji i systemu szkolnictwa wyższego. „
Charakter grupy:
grupa sekcji PTS: Sekcja Socjologii Młodzieży i Edukacji –
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Mateusz
Zaremba,
Uniwersytet SWPS
Współautorzy:
Cezary
Wąsowski,
WPiA Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
„W ostatnich latach niezawisłość sędziowska w Polsce stała się przedmiotem intensywnych debat społecznych, politycznych i prawnych. Procesy legislacyjne, zmiany w strukturze sądownictwa oraz reakcje środowiska międzynarodowego znacząco wpłynęły na postrzeganie tego zagadnienia w społeczeństwie. Panel poświęcony badaniom nad niezawisłością sędziowską ma na celu pogłębioną analizę tego tematu z perspektywy socjologicznej, koncentrując się na percepcji sędziów, praktykach sądowych oraz postawach obywateli wobec systemu wymiaru sprawiedliwości. W ramach panelu zostaną zaprezentowane wyniki badań jakościowych i ilościowych prowadzonych wśród sędziów, prawników oraz obywateli. Szczególny nacisk zostanie położony na analizę czynników wpływających na niezawisłość sędziowską, takich jak presja polityczna, społeczna czy ekonomiczna. Zbadane zostaną również różnice w postrzeganiu tego zagadnienia w zależności od kontekstu regionalnego, doświadczeń zawodowych sędziów oraz ich kontaktów z mediami i opinią publiczną.
Dyskutowane będą m.in. następujące pytania badawcze:
• Jak sędziowie definiują niezawisłość w swojej pracy?
• Jakie mechanizmy stosują, aby chronić swoją niezależność w obliczu presji zewnętrznej?
• Jak społeczeństwo postrzega wiarygodność i autonomię sądów w świetle zmian systemowych?
• Jakie są społeczne konsekwencje erozji niezawisłości sędziowskiej? Celem panelu jest nie tylko przedstawienie wniosków z badań, ale również stworzenie przestrzeni do refleksji nad przyszłością polskiego systemu sądownictwa w kontekście międzynarodowych standardów. Uczestnicy panelu zaproszeni zostaną do dyskusji nad propozycjami praktycznych rozwiązań wspierających niezawisłość sędziowską oraz rolą społeczeństwa obywatelskiego w jej ochronie. Podczas panelu zaplanowano także analizę porównawczą z innymi państwami Unii Europejskiej, aby zidentyfikować dobre praktyki i mechanizmy skutecznego zabezpieczania niezależności sądownictwa. Liczymy, że nasze dyskusje przyczynią się do lepszego zrozumienia wyzwań związanych z niezawisłością sędziowską w Polsce oraz wypracowania strategii, które mogą pomóc w budowie bardziej sprawiedliwego i stabilnego systemu prawnego. „
Charakter grupy:
nieregularna
międzyośroskowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Marta
Smagacz-Poziemska
Uniwersytet Jagielloński
Współautorzy:
Katarzyna Zielińska, Uniwersytet Jagielloński,
Marta Klekotko, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Abstrakt:
„Kategorie demokratycznego regresu oraz nieliberalnej demokracji dominują w naukowej dyskusji nad kierunkami obecnych zmian demokracji w Polsce i w Europie. Refleksję nad mechanizmami wzmacniającymi „nieliberalny ład” organizują pytania o kondycję fundamentów demokratycznego sytemu (np. parlamenty, partie, trójpodział władzy, społeczeństwo obywatelskie) oraz o rolę dyskursów, zwłaszcza populistycznego i nacjonalistycznego, które kształtują społeczne wyobrażenia demokracji oraz oczekiwania wobec demokracji. Choć dyskusje skupiają się na różnych aspektach, na głębszym poziomie łączy je założenie o linearnym charakterze obserwowanych przemian. Zwycięstwo „demokratycznej opozycji” w wyborach 2023 r. w Polsce interpretowano zwykle jako odstępstwo od ogólnego (i nie tylko europejskiego) wzoru zmian demokracji, choć wskazywano też na otwarcie się nowej perspektywy analitycznej w badaniach nad demokracją, jej odpornością i podatnością na dedemokratyzację. Niniejszy panel zakłada, po pierwsze, wyjście poza linearne myślenie o procesach upadku i odbudowania demokracji. Po drugie, proponuje, aby demokrację rozumieć nie jako odrębną sferę życia (obywatelskiego lub politycznego), ale jako sposób praktykowania codziennego życia, nawet jeśli wartości i zasady demokratyczne nie są wyraźnie określone, ale domyślnie wpisane w rutyny. Przyjmujemy, że demokracja nie jest istotną cechą konkretnych systemów, społeczeństw czy instytucji, ale raczej cechą procesów lub procedur społecznych. Po trzecie, nieesencjalistyczne rozumienie demokracji – jako aspektu praktyk życia codziennego, a nie odrębnego systemu społeczno-politycznego – pozwala nam rozpoznać relacyjną naturę „demokratyczności”, która jest dyskursywnie i niedyskursywnie reprodukowana i przekształcana w odniesieniu do tego, co robią inni praktycy. Proponujemy zatem spojrzeć na demokrację przez pryzmat praktyk życia codziennego. Demokratyczne praktyki codzienności stanowią w tym ujęciu klucz do zrozumienia dynamicznego, nieustannie kształtującego się charakteru demokracji. Zachęcamy do spojrzenia na codzienne działania, interakcje i rutyny, w których wartości demokratyczne niekoniecznie są artykułowane explicite, ale mogą być wyraźnie obecne w uważności na jakieś kwestie, w sposobach współdziałania, rozwiązywania konfliktów czy podejmowania decyzji. W ten sposób „demokratyczność” nie jest wyłącznie kwestią formalnych struktur czy norm, lecz przede wszystkim emergentną cechą relacji społecznych, wzmacnianą lub osłabianą w toku codziennych działań jednostek i grup. Sesja zaprasza do refleksji nad tym, w jaki sposób różne aspekty życia społecznego – od pracy zawodowej, przez opiekę i edukację, po działania w przestrzeni publicznej czy w instytucjach politycznych – mogą stać się kontekstami wzmacniania i przeformułowywania demokratycznych praktyk. Taka perspektywa pozwala lepiej zrozumieć wielość kontekstów i form, w których codzienne działania przyczyniają się do (re)konfiguracji demokracji, ukazując zarówno potencjał, jak i granice „demokratyczności” wpisanej w nasze społeczne praktyki.
Do sesji zapraszamy prezentacje, które w wyżej zarysowanym ujęciu teoretycznym podejmują, ale nie są ograniczone do następujących, kwestie:
– Jak praktykowana jest demokracja w życiu codziennym?
– Jakie przemiany demokratycznych zasad i wartości widoczne są w praktykach życia codziennego?
– Na czym polegają praktyki utrzymywania i/lub wzmacniania demokracji w instytucjach tradycyjnie uznawanych za filary demokracji (np. parlamenty)?
– W jakich warunkach demokracja wpisana w praktyki życia codziennego przekłada się na demokratyczność europejskich społeczeństw?
– W jakich warunkach praktyki życia codziennego są najbardziej podatne na populizm i dedemokratyzację?
– W jakiś sposób demokracja jest dyskursywnie (re)artykułowana? „
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Agata Rozalska Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Współautorzy:
Przemysław Kisiel, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Abstrakt:
W obliczu dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości artystycznej, złożoność koncepcji sztuki oraz postawy osób artystycznych stają się przedmiotem intensywnej refleksji, zarówno w warstwie teoretycznej, jak i metodologicznej. Tradycyjnie pojmowana sztuka dominuje co prawda w dalszym ciągu w świadomości społecznej, jednak niemal równolegle, następuje znaczny rozwój rozmaitych form ekspresji wykorzystujących najnowsze technologie cyfrowe. Sztuka generatywna, NFT, sztuka oparta na sztucznej inteligencji oraz technologie druku 3D to już nie tylko narzędzia – protoplaści współczesnej dynamiki zmian w sztuce – ale przede wszystkim temat ożywionej dyskusji nad jej przyszłością. Czy przez nowe technologie sztuka utraci monopol na wszystkie, czy tylko wybrane swoje funkcje? A może zyska nowe? Czy nastąpi redefinicja relacji pomiędzy sztuką/artystą a technologią/maszyną? W kontekście tej cyfrowej rewolucji pojawia się jednocześnie silny zwrot ku naturze. Natura, jak i zjawiska przyrody stają się nie tylko źródłem inspiracji, ale także nośnikami głębokich emocji oraz idei. Współczesne działania artystyczne dostrzegają w nich niezwykłą „potencjalność”. Natura i przyroda są doskonałymi narzędziami wizualizacji ludzkich stanów emocjonalnych, i nie tylko zyskują na znaczeniu, ale i coraz częściej stają się centralnym punktem artystycznych wypowiedzi, odzwierciedlając nasze pragnienie i potrzebę harmonii z otaczającym światem. Zwrot w sztuce akcentuje nie tylko bliskość człowieka do środowiska naturalnego, ale również jego odpowiedzialność za planetę. Sztuka zwraca więc uwagę na złożone powiązania między wyzyskiem środowiska a patriarchalnymi strukturami społecznymi, a także inspiruje do działań na rzecz ochrony praw zwierząt i całych ekosystemów. Obserwujemy również rosnące upolitycznienie przekazów artystycznych, gdzie sztuka angażuje się w walkę o wartości i idee, które mają kluczowe znaczenie dla współczesnych społeczeństw. Złożoność refleksji nad postawami i praktykami artystycznymi wzrasta, w kontekście nowych teorii etyki troski, feministycznej myśli postkolonialnej, feministycznej geopolityki oraz nowego materializmu. W związku z tym, konieczne staje się poszukiwanie nowych metodologii badania tych zjawisk, a które to będą w stanie uchwycić różnorodność oraz dynamikę współczesnych praktyk artystycznych.
Proponujemy, aby referaty skupiały się między innymi na następujących zagadnieniach szczegółowych:
1. Ewolucja sztuki w czasach cyfrowych (przemiany w definicji sztuki, rola technologii w tworzeniu nowych form artystycznych)
2. Sztuka generatywna i sztuczna inteligencja (procesy twórcze wspomagane przez AI, estetyka sztuki generatywnej, nowe przestrzenie dla artystów i odbiorców)
3. NFT jako nowa forma własności w sztuce (ekonomia NFT, zmiany w rynku sztuki, problematyka praw autorskich i własności intelektualnej)
4. Sztuka i natura: ekologia w praktykach artystycznych (sztuka jako odpowiedź na kryzys ekologiczny, artystycznne inicjatyw na rzecz ochrony środowiska, sztuka bio-art)
5. Sztuka a nierówności (feministyczne podejście do ekologii, analiza wpływu patriarchalnych struktur na środowisko naturalne)
6. Sztuka a polityka/upolitycznienie sztuki/sztuka jako narzędzie akcji społecznej (sztuka jako narzędzia w walce o idee społeczne i polityczne, sztuka jako narzędzie protestu, mniejszości w sztuce, sztuka a propaganda, aktywizm, sztuka w służbie ruchów społecznych, rola artysty jako aktywisty)
7. Nowe metodologie badawcze w sztuce (interdyscyplinarne podejścia do analizy praktyk artystycznych, nowe narzędzia analityczne, AI a badania) „
Charakter grupy:
regularna
grupa
sekcji PTS: Socjologii Sztuki
Organizatorzy grupy w imieniu Sekcji Socjologii Sztuki PTS
dr hab. Przemysław Kisiel, prof. UEK
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
dr Agata Rozalska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Monika
Kwiecińska-Zdrenka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Współautorzy:
Beata Trzop, Uniwersytet Zielonogórski
Abstrakt:
„Mając świadomość, iż kategoria młodzieży jest mocno zróżnicowana (wiek/faza życia, osobiste doświadczenia, zasoby powiązane z cechami pochodzenia młodych ludzi ect.) stawiamy sobie pytania:
● jak w czasach wielu kryzysów (punktem wyjścia/inspiracją może być koncepcja U. Becka nałożona na współczesne zjawiska) kształtują się postawy, wybory i plany młodych ludzi reprezentujących owo zróżnicowanie?
● jakie są konsekwencje udziału w takim niepewnym świecie dla młodych? Przyglądając się szerokiej perspektywie owych konsekwencji w centrum naszych zainteresowań stoją następujące zagadnienia:
● przebieg samej fazy życia – młodość jako faza życia i jej koncepcje odpowiadające na współczesne ryzyka;
● przemiany ścieżek życiowych, przebiegu życia i obieranych strategii biograficznych (zwłaszcza zmiany modeli wchodzenia w dorosłość) pod wpływem funkcjonowania w czasach niepewności;
● postrzeganie i sposób przeżywania i oswajania przez młodzież ryzyk – w tym próba stworzenia katalogu współczesnych ryzyk (jakie ryzyka są dla młodzieży czytelne, a które pozostają nierozpoznane/nieistotne), strategie radzenia sobie z nimi;
● wpływ świata, w którym żyją na ich tożsamość, proces budowania tożsamości osobistej i kryzysy tożsamościowe;
● przemiany systemów aksjonormatywnych, zestaw wartości i norm istotnych dla młodych i kontestowanych przez nich;
● projekcje własnej przyszłość (plany życiowe i aspiracje edukacyjne, zawodowe, strategie biograficzne);
● postrzeganie przez młodzież siebie jako części szerszej wspólnoty – jak wpływa to jej obywatelską aktywność, polityczność, jakie jest miejsce wspólnoty w jej systemie wartości społecznych;
● różnice i podobieństwa dzisiejszych młodych w odniesieniu do wcześniejszych pokoleń, zróżnicowanie wewnątrzpokoleniowe;
● kondycja psychiczna i dobrostan młodych;
● polska młodzież w porównaniu z młodymi z innych krajów (w kontekście wskazanych powyżej wymiarów i problemów oraz swoistych cech). Zapraszamy do zgłaszania wystąpień, które będą przybliżały nas do zarysowania obrazu dzisiejszej polskiej młodzieży (lub polskiej młodzieży na tle młodzieży z innych krajów) w całej jej różnorodności.”
Charakter grupy:
grupa sekcji PTS: Sekcja Socjologii Młodzieży i Edukacji
regularna
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Julia
Kubisa,
Uniwersytet Warszawski
Współautorzy:
Ewa Giermanowska, Uniwersytet Warszawski
Adam Mrozowicki, Uniwersytet Wrocławski
Abstrakt:
Świat pracy, zarówno produkcyjnej jak związanej z reprodukcją społeczną, jest obszarem przeróżnych, złożonych doświadczeń nierówności, niewidocznych relacji władzy oraz dążeń różnorodnych grup społecznych na rzecz zmiany. Wywodząca się z myśli feministycznej perspektywa intersekcjonalna stanowi użyteczne narzędzie pozwalające na zrozumienie zwielokrotnienia opresji, wyzysku oraz zróżnicowania dynamik władzy. Intersekcjonalność pozwala dostrzec wzajemne uwarunkowania struktur płci, rasowych, klasowych, związanych z orientacją seksualną i tożsamością płciową, czy struktur związanych z niepełnosprawnością, to w jaki sposób na siebie wpływają i jakiego rodzaju relacje władzy za nimi stoją. W ramach grupy tematycznej chcemy kontynuować dyskusje nad użytecznością perspektywy intersekcjonalnej w badaniach pracy, zapoczątkowaną na Zjeździe Socjologicznym w 2022 roku. Na zróżnicowanie doświadczeń i szans pracujących można patrzeć z perspektywy ich położenia na rynku pracy, uwzględniając jego segmentację. Można jednak też spojrzeć z perspektywy indywidualnej, na przecinające się różnego typu tożsamości, których układ wzmacnia lub osłabia szanse na rynku pracy oraz sytuuje na określonych pozycjach w systemie reprodukcji społecznej. Proponujemy dyskusje dotyczące doświadczeń jednostkowych (mikro), aktorów zbiorowych: organizacji, ruchów społecznych (mezo), polityk społecznych/publicznych (makro). Interesować nas będą: – jednostkowe doświadczenia związane z podejmowaniem pracy i funkcjonowaniem w środowisku pracy, w tym relacje między pracą a życiem prywatnym, także strategie jednostkowego oporu wobec opresji oraz doświadczenia wykluczenia i marginalizacji – polityki zarządzania różnorodnością (diversity management) na poziomie organizacji, ruchy społeczne związane z pracą, kolektywne strategie i sojusze – tworzone i wdrażane polityki społeczne/polityki publiczne związane ze świadczeniem pracy oraz ewaluacje strategii i programów społecznych z zastosowaniem analizy intersekcjonalnej
Każdy z tych wymiarów może być poddawany krytycznej analizie intersekcjonalnej pod kątem wyważania różnorodnych nierówności i ryzyk społecznych, jak również wzajemnych uwarunkowań różnych struktur (płci, rasowych, klasowych, związanych z orientacją seksualną i tożsamością płciową, z niepełnosprawnością), które przekładają się na funkcjonowanie jednostek w świecie pracy, ale także na realizację obowiązku świadczenia pracy w stosunku do społeczeństwa. Dyskutujmy na temat zastosowań teoretycznych i metodologicznych podejścia intersekcjonalnego, przyglądajmy się nowym debatom na temat warsztatu metodologicznego, innowacyjnych metod badań i rezultatów analiz empirycznych oraz wykorzystaniu nauk społecznych w praktyce.
Charakter grupy:
regularna
grupa sekcji PTS: Sekcja Socjologii Pracy
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Dominika
Polkowska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
Współautorzy:
Sławomira Kamińska-Berezowska
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Abstrakt:
Opieka jako prawo człowieka stanowi jeden z kluczowych tematów współczesnej socjologii pracy. Szeroko rozumiana reprodukcja społeczna, obejmująca zarówno opiekę, jak i pracę opiekuńczą, znajduje się pod nieustanną presją strukturalną i instytucjonalną, choć jednocześnie stanowi fundament życia społecznego. Pandemia COVID-19 uwidoczniła centralną rolę zawodów opiekuńczych, zwłaszcza w ochronie zdrowia i edukacji, podkreślając ich znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa. Jednakże, mimo ich kluczowego charakteru, nie nastąpiło realne dowartościowanie pracy opiekuńczej – ani pod względem ekonomicznym, ani politycznym. Co więcej, okres postpandemiczny nie przyniósł fundamentalnej przebudowy systemów opieki publicznej. Wręcz przeciwnie, wcześniejsze strukturalne deficyty i chroniczny kryzys usług publicznych zostały dodatkowo spotęgowane przez nowe wyzwania i ograniczenia.
W kontekście pandemii szczególnie wyraźnie ujawniła się rola etosu pracy i etosu opieki w zapewnianiu kluczowych usług społecznych. Pomimo narastających form prekaryzacji, które dotknęły także pracowników sektora publicznego, ich zaangażowanie umożliwiło utrzymanie ciągłości świadczenia opieki.
Jednocześnie zachodzą istotne zmiany w „filozofii pomagania” i dominujących formułach wsparcia. Odchodzi się od paternalistycznego modelu interwencyjnego, w którym pomagający pełni dominującą rolę wobec biernego odbiorcy pomocy, na rzecz podejścia wzmacniającego, akcentującego aktywizację i podmiotowość usługobiorców. Nowe modele opieki koncentrują się na współudziale beneficjentów w procesie opiekuńczym i egzekwowaniu ich praw jako klientów lub konsumentów usług opiekuńczych.
Osobnym, wymagającym szczególnej uwagi zagadnieniem są zmiany technologiczne i ich wpływ na podejście do osób niesamodzielnych. Rozwój narzędzi cyfrowych otwiera nowe możliwości komunikacyjne i organizacyjne, umożliwiając łatwiejszy kontakt oraz usprawnienie świadczenia usług opiekuńczych. Jednakże cyfryzacja relacji opiekuńczych prowadzi także do zmian w charakterze interakcji, stopniowo przesuwając je z bezpośrednich na pośrednie. Szczególnym wyzwaniem pozostaje sytuacja osób najstarszych i najmłodszych, dla których osobisty kontakt często ma fundamentalne znaczenie. W tym kontekście pojawia się również problem tzw. „sandwich generation” – osób obciążonych jednoczesną opieką nad dziećmi i starszymi członkami rodziny.
Zapraszamy do składania zgłoszeń dotyczących pracy opiekuńczej oraz jej współczesnych wyzwań wynikających z wielości kryzysów – wojennych, migracyjnych, ekonomicznych – a także z możliwości, jakie niosą nowe technologie. Interesują nas zarówno badania empiryczne (ilościowe i jakościowe), jak i refleksje teoretyczne nad kierunkami przemian opieki oraz jej instytucjonalnym i społecznym znaczeniem.”
Charakter grupy:
grupa sekcji PTS:
Socjologia Pracy PTS
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Agnieszka
Kwiatkowska,
Uniwersytet SWPS
Współautorzy:
Katarzyna Grzybowska-Walecka, Oxford University,
Kinga Wojtas UKSW
Abstrakt:
„Najmłodsza kohorta wyborczyń i wyborców od dawna stanowi fascynujący przedmiot badań nad partycypacją polityczną ze względu na specyficzne preferencje wyborcze, w najmniejszym stopniu spośród kohort wiekowych wpadające w polaryzację dwublokową PiS-PO, niski poziom identyfikacji partyjnej oraz głęboką nieufność wobec partii politycznych (Norris, 2003; Dalton, 2020). Zachowania wyborcze tej grupy cechuje wysoka zmienność, co czyni ich zarówno nieprzewidywalnym, jak i potencjalnie decydującym segmentem elektoratu (Sloam & Henn, 2019). Również w Polsce w ostatnich latach młode wyborczynie i wyborcy zaczęli pełnić coraz bardziej widoczną rolę. Szczególnie interesującym zjawiskiem jest niestabilna frekwencja wyborcza najmłodszej kohorty wyborców. Choć wcześniejsze badania wskazywały na utrwaloną tendencję – frekwencja w grupie 18-29 lat była o średnio kilkanaście p.p. niższa niż w populacji – to wybory prezydenckie w 2020 roku stanowiły punkt zwrotny – najmłodsza kohorta wiekowa w obu turach niemal zrównała się z ogólną frekwencją. W wyborach parlamentarnych w 2023 roku zaangażowanie polityczne młodych było jednym z kluczowych czynników, które wpłynęły na zmianę obozu rządzącego (IPSOS, 2023). Jednocześnie, wybory samorządowe i europejskie w 2024 roku przyniosły spadek mobilizacji młodych, wskazując na selektywną aktywizację wyborczą, uzależnioną od postrzeganej stawki politycznej (Franklin, 2004). Zaangażowanie polityczne młodych widoczne jest również w sferze polityki pozainstytucjonalnej. Młodzi wybierają działania oddolne, skupiając się przede wszystkim na działalności aktywistycznej, uczestnictwie w ruchach społecznych, protestach i demonstracjach. Równocześnie młodzi obywatele w Polsce manifestują silną polaryzację ideologiczną według płci. Młode kobiety wykazują wyraźne skłonności lewicowe, podczas gdy młodzi mężczyźni coraz częściej skłaniają się ku poglądom konserwatywnym i prawicowym (Sierakowski, 2023; Sadura, Kwiatkowska & Matyja, 2024). To rozwarstwienie widoczne jest nie tylko w preferencjach wyborczych, ale także w aktywności protestacyjnej i angażowaniu się w ruchy społeczne, takie jak Ogólnopolski Strajk Kobiet czy organizacje prawicowe mobilizujące m.in. przeciwko postulatowi liberalizacji praw reprodukcyjnych (Della Porta, 2020). Tak silna polaryzacja według płci nie była obserwowana we wcześniejszych kohortach wiekowych. W kontekście wyborów prezydenckich w 2025 roku kluczowe pytanie brzmi: czy młodzi wyborcy odegrają istotną rolę w procesie wyborczym, czy też powrócą do wcześniejszej apatii politycznej? Istotne jest również pytanie o to, jakie mechanizmy – ekonomiczne, tożsamościowe lub związane z mobilizacją cyfrową – wpłyną na ich decyzje polityczne (Keating & Melis, 2017, Boulianne, 2020).
Panel ma na celu stworzenie przestrzeni dla interdyscyplinarnej debaty nad dynamiką aktywności politycznej młodych ludzi w Polsce, w tym zarówno ich formalnej partycypacji wyborczej, jak i nieformalnych form zaangażowania, takich jak ruchy protestacyjne czy aktywizm w mediach społecznościowych. Zapraszamy do udziału badaczki i badaczy zainteresowanych zarówno analizą studiów przypadków, jak i podejściami porównawczymi, a także tych, którzy poszukują nowych teoretycznych ujęć opisujących zmienność zaangażowania politycznego młodych.”
Charakter grupy:
regularna
międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Jarosław
Flis
Uniwersytet Jagielloński
Współautorzy:
Paweł Matuszewski
Collegium Civitas
Abstrakt:
„Tegoroczny zjazd odbywa się tuż po zakończeniu kolejnego cyklu wyborczego. Polacy, w trakcie niecałych 18 miesięcy, wzięli udział w czterech wyborach, poprzedzonych czterema wielotygodniowymi kampaniami. Znaczna część zagłosowała nawet kilkanaście razy, jeśli wliczyć w to referendum, wybory dwuturowe i wielopoziomowe. Jest to zatem nie tylko istotny, ale i wyjątkowo aktualny temat dociekań. Analizą zjawisk składających się na wybory zajmuje się w naszym kraju wielu badaczy społecznych, przypisanych do różnych dyscyplin. Wśród nich nie brakuje oczywiście socjologów. Chcemy, by nasza grupa była miejscem wymiany doświadczeń pomiędzy nimi – porównania różnych metod badawczych, źródeł danych czy perspektyw teoretycznych. Liczymy, że będzie to także okazja do zaproszenia na zjazd socjologiczny naukowców z pokrewnych dziedzin: politologów, komunikologów, prawników czy psychologów społecznych.
Szczególną uwagę chcielibyśmy poświęcić interakcjom pomiędzy społeczną strukturą a regułami wyborów, ideami ukierunkowującymi rywalizację polityczną oraz komunikowaniem – podstawowym narzędziem takiej rywalizacji. Każdy z tych obszarów ma swoją dynamikę, jednak w żadnym wypadku sytuację trudno byłoby określić jako stabilną. Z drugiej jednak strony, warto docenić, że w czasach tak dynamicznych zmian społecznych i technologicznych, nasze partie mają unikalną w skali europejskiej trwałość. Najwyraźniej są one dobrze wpasowane w istniejące podziały społeczno-polityczne.
W minionych dwóch latach byliśmy świadkami wyjątkowych zdarzeń, na czele z zaskakującą, rekordową frekwencją wyborczą w październiku 2023 roku. Widzieliśmy też daleko mniejsze od przewidywanych zmiany poparcia społecznego dla partii czy kandydatów w wyborach lokalnych, regionalnych i europejskich. Tym bardziej warto skupić uwagę badaczy społecznych na tych wydarzeniach, by lepiej je zrozumieć i opisać. Liczymy, że nasza grupa badawcza do tego się przyczyni. „
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Urszula Kluczyńska
Collegium Da Vinci Poznań
Współautorzy:
Anna Maria Kłonkowska , Uniwersytet Gdański
Abstrakt:
Studia nad mężczyznami i męskościami wyłoniły się jako uzupełnienie studiów kobiecych. Ich celem nie było jednak przyjęcie androcentrycznej perspektywy, ale przyjrzenie się męskim doświadczeniom zanurzonym w społeczno-kulturowych, ekonomicznych i historycznych kontekstach. Przez kilka kolejnych dekad, w ramach studiów z zakresu socjologii męskości, powstawały kolejne teorie, typologie, badania praktyk, podejmowano coraz nowsze obszary analiz. Początki badań nad mężczyznami i męskościami lokuje się przede wszystkim w kulturze Zachodu oraz dyskursie anglojęzycznym. Podobnie jak w wielu innych obszarach zainteresowań nauk społecznych, również w zakresie socjologii męskości punktem odniesienia dla analiz niejednokrotnie pozostają teorie z centrum. Nie można jednak, na zasadzie kalki, przenieść tych rozważań bezpośrednio na peryferia i połperyferia, na co obecnie zwraca uwagę wiele badaczek i badaczy. Dyskutowana jest także wielość konceptów i teorii oraz relacja studiów nad męskościami względem innych badań z zakresu gender studies. W ramach proponowanej grupy tematycznej, omawiać będziemy historię badań oraz współczesne nurty w socjologii męskości. Interesować nas będą zarówno teorie z centrum, jak i specyfika studiów wywodzących się z peryferiów i półperyferiów. Zapraszamy do poruszenia wątków dotyczących badań praktyk męskości, a także wykorzystywanych teorii i refleksji nad mini.
Spośród szeregu wątków, proponujemy podjęcia dyskusji nad poniższymi, ale zapraszamy też do wyjścia poza zaproponowane obszary:
– Teorie męskości w badaniach
– Teorie feministyczne w badaniach mężczyzn i męskości
– Intersekcjonalność i postkolonializm w badaniach mężczyzn i męskości
– Studia nad mężczyznami i męskościami – perspektywa historyczna i współczesna
– Męskości hegemoniczne, podporządkowane i marginalizowane – przemiany i reinterpretacje
– Toksyczne męskości i koszty męskości
– Przemiany męskości, męskości inkluzywne i hybrydowe
– Ojcowie, opiekunowie, męskości opiekuńcze
– Mężczyźni, męskości i przyjaźń, intymność, emocje, troska o siebie
– Trans męskości i cis męskości
– Ciała mężczyzn, męskie ciała
– Praktyki męskości – aspekty społeczno-kulturowe i historyczne
– Manofera jako przestrzeń (re)definicji
– Mężczyźni, męskości i kryzysy
– Mężczyźni, męskości, praca i aspekty ekonomiczne
– Mężczyźni, męskości i seksualność
– Mężczyźni, męskości i zdrowie
– Mężczyźni, męskości i media
– Mężczyźni, męskości i religia
– Chłopcy, mężczyźni, edukacja
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa
Imię i nazwisko zgłaszającego:
Łukasz Kiszkiel, Uniwersytet w Białymstoku
Współautorzy:
Piotr Laskowski, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Abstrakt:
Zdrowie, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to nie tylko brak choroby czy niepełnosprawności, ale stan pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu. Ta kompleksowa definicja podkreśla potrzebę holistycznego podejścia do badań nad zdrowiem, uwzględniającego różnorodne wymiary ludzkiego funkcjonowania. Interdyscyplinarne badania nad dobrostanem integrują perspektywy z zakresu socjologii, psychologii, zdrowia publicznego i nauk medycznych, umożliwiając głębsze zrozumienie czynników wpływających na zdrowie w jego szerokim rozumieniu.
Przykładem takiego podejścia są badania populacyjne, w szczególności badania kohortowe, stanowią kluczowy element współczesnych analiz zdrowia populacji. Umożliwiają one nie tylko identyfikację determinantów zdrowia, ale także śledzenie trajektorii zdrowia w czasie, co pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów wpływających na dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny jednostek. Współczesne podejścia badawcze w tym obszarze coraz częściej korzystają z interdyscyplinarnych narzędzi i metodologii, łącząc perspektywy nauk społecznych, medycznych oraz nauk o zdrowiu.
Socjologia odgrywa tu kluczową rolę, dostarczając wiedzy na temat kontekstu społecznego, w którym funkcjonują jednostki. Struktury społeczne, relacje międzyludzkie, nierówności ekonomiczne oraz normy kulturowe mają bezpośredni wpływ na kształtowanie się zdrowia. Socjologiczne analizy umożliwiają także badanie, jak zmienne społeczne, takie jak wykształcenie, zawód, poziom wsparcia społecznego czy styl życia, oddziałują na zdrowie w perspektywie długoterminowej.
Przykładem efektywnego zastosowania podejścia interdyscyplinarnego jest projekt Białystok Plus realizowany przez Uniwersytet Medyczny w Białymstoku we współpracy z Uniwersytetem w Białymstoku, który łączy dane medyczne, socjologiczne i epidemiologiczne, aby lepiej zrozumieć determinanty zdrowia mieszkańców Polski północno-wschodniej. Chociaż projekt ten skupia się na specyficznej populacji, jego metodologia może być zaadaptowana do innych grup społecznych i geograficznych. Podobne badania, prowadzone w Europie i na świecie pozwalają na analizę zależności między czynnikami biologicznymi, środowiskowymi i społecznymi, co jest kluczowe dla tworzenia efektywnych polityk zdrowotnych.
Współpraca socjologów, lekarzy, psychologów, epidemiologów oraz specjalistów z zakresu zdrowia publicznego pozwala na holistyczne podejście do badania zdrowia populacji. Takie podejście uwzględnia nie tylko aspekty indywidualne, takie jak genetyka czy styl życia, ale również szersze uwarunkowania społeczne, takie jak dostęp do opieki zdrowotnej, warunki mieszkaniowe czy wsparcie społeczne.
Celem grupy tematycznej „Liczy się zdrowie! Interdyscyplinarne badania dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego z perspektywy nauk socjologicznych.” jest prezentacja oryginalnych, interdyscyplinarnych badań, które łączą perspektywy nauk społecznych z analizą zmian w zdrowiu populacji. Szczególny nacisk kładziony jest na identyfikację determinantów zdrowia oraz trajektorii zmian zdrowotnych w krótkim i długim okresie. Zachęcamy do zgłaszania prac, które podejmują wyzwania wynikające z dynamicznych zmian w społeczeństwie oraz proponują innowacyjne sposoby monitorowania zdrowia populacji.
Charakter grupy:
regularna międzyośrodkowa